Katil balinaların çözülemeyen gizemi: Yemedikleri halde neden yunusları öldürüyor?

İnsanlar olarak öteki hayvanların davranışlarını anlamamamız her vakit kolay değil. Onlarca yıldır araştırmacılar, Kuzeybatı Pasifik’teki katil balinaların yunuslara saldırdığını ve hatta onları öldürdüğünü gözlemlediler. Lakin şaşırtan bir formda bu uzman avcılar kurbanlarını yemiyorlar. Bu da, tam olarak neden bu türlü bir davranışta bulundukları gizemini ortaya çıkartıyor.

Güney Yerlisi Orkalar olarak da bilinen bu katil balinalar, Kuzeybatı Pasifik’te yaşayan, genetik ve kültürel olarak farklı bir orka popülasyonu. Bunlar, üç sürüye yayılmış yaklaşık 75 üyeden oluşan, kuşağı tükenmekte olan bir küme. Bu orkaların ömürleri, yeniden kuşağı tükenmekte olan chinook somonunun hayatlarıyla yakından temaslı. Varsayım edebileceğiniz üzere somonlar yok olursa bu orkalar da yok olacak. Fakat somon balığı tercih etmelerine karşın, bu balinaların öbür küçük deniz memelilerine saldırıp, onları yemeden öldürdüğü biliniyor.

Uluslararası bir araştırma takımı, bu olağandışı davranışı daha âlâ anlamak için Britanya Kolumbiyası eyaletinde ve ABD’nin Washington eyaletinde bulunan bir kenar deniz olan Salish Denizi’nde güney orkaları ile liman yunusları (musur) ortasında 60 yıldan fazla müddettir kaydedilen etkileşimleri inceledi. Bu taarruzlar uzun müddettir gözlemleniyor ancak bu davranışın orka popülasyonu ortasında giderek daha sık hale geldiği ve yayıldığı görülüyor.

UC Davis Veterinerlik Okulu’nun bir modülü olan SeaDoc Topluluğu’ndan Sarah Teman, “Katil balinalar inanılmaz derecede karmaşık ve zeki hayvanlardır” diyor ve devam ediyor: “Liman yunuslarını taciz eden davranışların kuşaklar boyunca ve toplumsal kümeler ortasında aktarıldığını bulduk. Bu, katil balina kültürünün süper bir örneği. Tekrar de Güney Yerlisi katil balinaların yunus balıklarını yemeye başlamasını beklemiyoruz. Somon yeme kültürü Güney Yerlisi toplumun derinliklerine işlemiş durumda. Bu balinaların hayatta kalabilmek için sağlıklı somon popülasyonlarına gereksinimi var.“

Wild Orca’dan Deborah Giles “Bana sıklıkla Güney Yerlilerinin neden bunun yerine fok ya da liman yunusu yemediği soruluyor” diyor ve devam ediyor: “Bunun nedeni, her ne kadar iki popülasyon tıpkı sularda yaşıyor olsa da, balık yiyen katil balinaların, deniz memelilerini yiyen orkalardan büsbütün farklı bir ekolojiye ve kültüre sahip olmasıdır. Münasebetiyle liman yunusları ile olan etkileşimlerinin farklı bir maksada hizmet ettiği sonucuna varmalıyız, lakin bu maksat şu ana kadar sırf spekülasyondan ibaretti.”

Bir tıp toplumsal oyun mu?

Giles ve meslektaşlarının çalışmasına nazaran orkalar, bir cins toplumsal oyun olarak yunusa saldırıyor olabilir. Öbür akıllı canlılarda olduğu üzere oyun da değerli bir bağlanma davranışıdır. Bu büyük hayvanların, toplumsal ahengi güçlendirmenin bir yolu olarak daha küçük memelilere saldırması mümkün olabilir.

Benzer halde bu davranış, orkaların somon avlamak için grup çalışması ve uyum hünerlerini geliştirdiği avlanma uygulamasını temsil ediyor olabilir. Bu durumda yunuslar, yırtıcı tekniklerin uygulanabileceği “hareketli hedefler” olarak hizmet ediyor olabilir. Ne yazık ki bu cinslerde oyun ve avlanma ortasındaki farkı söylemek kolay değil.

Son olarak bu davranış, orkaların küçük liman yunuslarını daha zayıf yahut hasta ve bu nedenle de bakıma muhtaç olarak gördükleri “yanlış anneliğin” bir örneği olabilir. Dişi orkaların ölen yavrularının cesetlerini emsal biçimlerde taşıdıkları biliniyor.

Giles, “Bilim insanları tarafından ‘yerinden edilmiş epimeletik davranış’ olarak da bilinen yanlış annelik davranışı, yavrulara bakma konusundaki hudutlu fırsatlardan kaynaklanıyor olabilir” diye açıklıyor ve devam ediyor: “Araştırmamız, yetersiz beslenme nedeniyle, Güney Yerlisi katil balina gebeliklerinin yaklaşık %70’inin düşükle yahut yavruların doğumdan çabucak sonra ölmesiyle sonuçlandığını gösterdi.”

Bu araştırma, bölgedeki somon popülasyonlarının yanı sıra orkaların tüm avlanma alanının korunması gereksinimini vurguluyor. Somon balığının geleceğine yönelik tehdit, sırf tek bir çeşidi değil, tüm ekosistemi tehdit ediyor.

Araştırma, Marine Mammal Science mecmuasında yayınlandı.