Karıncalar, trafik sıkışıklığından nasıl kurtuluyor?

Günlük hayatta trafikte sıkışıp kalmak en yaygın ve en rahatsız edici durumlardan biri. Ancak trafik sıkışıklıkları yalnızca insanlara has bir tecrübe değil; karıncalar bile tıkanıklığa eğilimlidir. Yeni araştırmalar, karıncaların kendilerini bu kaostan kurtarma konusunda epey maharetli olduklarını gösteriyor.

Bilim, kolektif davranışın, iş kısmının ve sorun çözmenin ustaları olan karıncalarla uzun müddettir ilgileniyor. Fakat karınca faaliyetlerine ait gereğince araştırılmamış gizemlerden biri, koloni hareket halindeyken trafik sıkışıklığını nasıl durdurduğu.

Bilim insanları, ön baskı olarak yayınlanan ve şimdi hakem değerlendirmesiyle onaylanmayan yeni araştırmada, karınca trafik sıkışıklığı sorularına cevap bulmak için Hint kraliçesiz karıncası olarak da bilinen Diacamma indicum’un 12 kolonisinin yer değiştirme hareketlerini gözlemledi.

Yer değiştirme

Araştırmacılar, bir ucuna yepyeni karınca yuva kutusu, öteki ucuna ise doğal ömür alanının yer değiştirmesine misal bir aralığa yenisi yerleştirilen bir pleksiglas “arena” oluşturdular. İkisini birbirine bağlayan köprü, beş karıncanın yan yana yürüyebileceği kadar genişti, lakin ortası kısa müddetliğine daralarak her seferinde sırf bir karıncanın geçmesine müsaade veriyor ve tekrar genişliyordu.

Araştırmacılar, köprüyü suyla çevrelemenin yanı sıra, doğal ömür alanını taklit etmek için bu tasarımı seçtiler. Muson yağmurları sırasında şiddetli yağmur, karınca kolonilerini, bazen suyla dolu dar bölgelerden geçerek taşınmaya zorluyor.

12 koloninin her biri iki defa yer değiştirdi ve araştırmacılar yeni koloniyi bulan birinci karıncayı kaydetti. Rastgele aralıklarla, tüm karıncaların yöneldiği tarafı ve yolun dar kısmında giriş ve çıkışı denetleyen rastgele bir karınca olup olmadığını da kaydettiler.

D. indicum’un “ardışık koşu” (veya tandem koşu) ismi verilen bir sistemi kullandığı çalışma öncesinde de biliniyordu. Bu süreç, yeni koloninin yerini bilen bir “lider” karıncanın yepyeni bölgeye dönmesini ve bilgisiz bir karıncayı yeni koloniye yönlendirmesini içeriyor. Grup, başkanların ve takipçilerin kimliklerini de bu formda kaydetti.

Tıkanıklığı çözmek

Gözlemler, ardışık koşu yapan kolonilerin yer değiştirmesinin her iki istikamette de değerli harekete yol açtığını ve bunun da baş başa çarpışma ve tıkanıklık riskini artırdığını buldu. Araştırmacılar bu trafik sıkışıklıklarının 56’sına şahit oldu ve karıncaların sadece tek şeritli yolda ilerleyebildiği durumlarda trafik sıkışıklığı mümkünlüğünün 18 kat arttığını buldu.

Ayrıca trafik sıkışıklığına neden olan karıncaların kategorilerini de belirlediler. Bu karıncaların yüzde 59’u geri dönen başkanlardı, yüzde 27’si yavru taşıyıcılardı (yani öteki karıncaları taşıyanlar) ve yüzde 14’ü ise biraz kaybolmuş takipçilerdi.

Ancak bu sıkışıklıkların büyük çoğunluğu (56’dan 52’si) temizlendi. Karıncaların bu başarısı, etkileyici seviyede davranışsal esneklikle sayesinde ortaya çıktı.

Yeni koloniden dönen başkan karıncalar, bir sıkışmayla karşılaştıktan sonra yalnızca ileri geri gitmek yerine davranışlarını iki yoldan birini kullanarak değiştirdiler. Kimileri, bir “değişim” ile geri dönen bir başkanın yer değiştiren bir önderin vazifesi devralmasıyla başkanın eski yuvaya dönmesine ve yeni ikilinin yeni koloni alanına hakikat ilerlemesine imkan tanıdı.

Diğer geri dönen başkanlar, sıkışıklığa neden olan kayıp takipçilerin toplanmasına yardımcı oldu ve onları da çiftler oluşturup yeni yuvaya hakikat ilerlemeye davet etti.

Her ne kadar ön baskı olarak bu bulgular şimdi hakem değerlendirmesinden geçmemiş olsa da, müellifler araştırmalarının karıncaların yeteneklerine dair yeni bilgiler sağladığına inanıyor. Ayrıyeten bunun insan toplumundaki trafik idaresini bilgilendirebileceğini öne sürüyorlar.

Ön baskı araştırması bioRxiv’e gönderildi.