İhracatta kredi kullanımı son 10 yılın en düşük düzeyine indi

Düşük talep nedeniyle ihracatı gerileyen ihracatçının, kredilerden yana da yüzü gülmüyor. Eximbank kredisi kullanan firma sayısı geçen yıl 11 bin 976’ya yükselirken kullandırılan Eximbank kredisi fiyatı 19,6 milyar dolara kadar geriledi. Bu meblağ son 10 yılın en düşük düzeyi olarak kayda geçti. Geçen yıl Türkiye ihracatının 254,2 milyar TL olduğu kabul edildiğinde, ihracatçıya kullandırılan Eximbank kredisinin toplam ihracata oranı da yüzde 7,7ile 2013’ten bu yana en düşük oran oldu.

Sağladığı finansman imkanlarıyla ihracatçılar için değerli bir kaynak olan Eximbank’ın son 10 yıllık kredi kullandırma istatistiklerine bakıldığında, en düşük dataların 2022 yılında gerçekleştiği görülüyor. TÜİK ve Eximbank bilgilerinden derlenen bilgiye nazaran, 2013 yılında kullandırılan Eximbank kredisi meblağı 19,7 milyar dolarken, bu meblağın toplam ihracata oranı yüzde 13 düzeyinde idi. Devam eden 2 yılda kullandırılan kredi ölçüsünde 20,1 seviyesinde gerçekleşerek yatay seyrederken, Eximbank kredilerinin toplam ihracata oranı 2014 ve 2015 yıllarında sırasıyla yüzde 12,7 ile yüzde 14 oldu.

2016’da keskin artış yaşandı

2016 yılına gelindiğinde ihracattaki düşüşe karşın kullandırılan Eximbank kredisinin arttığı görülüyor. 2016 yılında Türkiye toplam 142,1 milyar dolarlık ihracata imza atarken, kullandırılan kredi meblağı 21,7 milyar dolar oldu. Kullandırılan kredinin toplam ihracata oranı ise kelam konusu yıl yüzde 15,2’ye çıktı. Kredi tutarı/ ihracat verisine bakıldığında 2017 ve 2018 yıllarında da yüzde 15,2 civarında bir oran ortaya çıkıyor. Kullandırılan Eximbank kredisi meblağı 2017 yılında 23,9 milyar dolar, 2018 yılında da 26,9 milyar dolar olarak gerçekleşti. 2019 yılına gelindiğinde 180,8 milyar dolarlık ihracat performansına imza atan firmalara kullandırılan Eximbank kredisinin de 26,7 milyar dolar olduğu görülüyor. Kullandırılan kredilerin ihracata oranı da kelam konusu yıl yüzde 14,8 olarak gerçekleşti.

Pandemi yılında tepeye çıktı

Pandemi ile bir arada tedarik zincirinin ve global ticaretin adeta alt üst olduğu 2020 yılı, Eximbank kredilerinin ise en parlak yılı olarak kayıtlara geçti. Kelam konusu yıl ihracatçılara 28,5 milyar dolar Eximbank kredisi kullandırılırken, bu fiyatın toplam ihracata oranı yüzde 16,8’e kadar çıktı. Elbet bunda pandemi tesiriyle global ticarette yaşanan daralma ve buna bağlı olarak 169,9 milyar dolara gerileyen ihracatın da tesiri oldu.

2020’de tepeyi gören Eximbank kredilerinde ibre 2021 prestijiyle aksine dönmeye başladı. O devir tercih edilen düşük faiz odaklı iktisat siyasetleri sonrasında finansmanda yaşanan erişim sıkıntıları Eximbank kredilerine de olumsuz yansıdı. 2021 yılında 10 bin 935 firmaya 22,5 milyar dolarlık kredi kullandırıldı. 225,2 milyar dolarlık ihracatın gerçekleştirildiği kelam konusu yıl, kullandırılan kredilerin ihracata oranı yüzde 10 olarak hesaplandı.

Şube ve işçi talebi karşılayamıyor

Eximbank kredilerinde yaşanan daralma iş dünyasının en kıymetli gündem hususları ortasında. Ticaret Bakanı Ömer Bolat’ın misyona gelmesinin çabucak akabinde bu mevzu ile ilgili bir adım atılarak Eximbank’ın sermayesi 6,8 milyar TL artırılmıştı. Yanı sıra Merkez Bankası da, ihracatı teşvik eden reeskont kredileriyle ilgili bir adım atarak reeskont kredilerinin günlük limiti 300 milyon TL’den 1,5 milyar TL’ye çıkarılmıştı. Bu ataktan sonra iş dünyası Eximbank kredilerinin kullandırılmasının artmasını umuyor. EKONOMİ’nin gerçek dal kaynaklarından edindiği bilgiye nazaran, firmalar son alınan kararlardan ötürü keyifli, lakin şu an en uygun finansman olan Eximbank kredilerinde bir yoğunluk oluştuğu, Eximbank şube ve çalışanlarının talebe karşılık vermekte zorlandığı, bu nedenle erişimin hala çok kolay olmadığı belirtiliyor. Dal temsilcileri, özel bankaları Eximbank kredilerine daha fazla aracı olması gerektiğini bu biçimde finansman akışının daha sağlıklı ilerleyeceğini savunuyor.

Bahçıvan: “Kaynakların azaldığını görüyoruz”

Eximbank kredilerinde yaşanan daralma İstanbul Sanayi Odası’nın (İSO) Ticaret Bakanı Ömer Bolat’ın konuk olarak yer aldığı ağustos ayı meclis toplantısında da gündeme gelmişti. İSO Lideri Erdal Bahçıvan, Türkiye’nin sahip olduğu ihracat potansiyeli nedeniyle ihracatçıların çok daha fazla finansman takviyesine gereksinim duyduğunu hatırlatarak, “Buna rağmen son iki yılda Eximbank kaynaklarının artması bir yana, azaldığını görmekteyiz.

2020 yılında 28,5 milyar dolar ile en yüksek düzeyine ulaşan Eximbank kredilerinin, 2021 yılında 22,5 milyar dolar, 2022 yılında ise 19,6 milyar dolar olarak gerçekleşmesi bunu göstermektedir” dedi.

“Geçmişteki tablolaya bile dönemedik”

Hayati değere sahip reeskont kredilerinde ise çok daha çarpıcı bir gerçekle karşı karşıya kalındığını kaydeden Bahçıvan, “Bu kredilerde dolar bazında sadece son 5 yılın ortalama performansını sürdürebilmemiz için gerekli olan günlük kredi hacmi, yaptığımız hesaplamalara nazaran 3,5 milyar lira seviyesinde iken, (şu anda) 1,5 milyar liraya yükseltilen sayının piyasaları rahatlatmada kâfi olmadığı görülmektedir. İhracatta yaşanan artışa paralel olarak, kredilerin de 2021-2022 yılında gerilemesi, kredi meblağının içindeki ihracat oranında da besbelli bir gerilemeye yol açmıştır. Bu sayılar da bize, geçmişteki tabloların daha da geliştirilmesi gerekirken, bizim ona bile daha dönememiş olduğumuzu gösteriyor” sözlerini kullandı.

Reeskont kredilerinin döviz rezervlerine katkısı yüzde 80 azaldı

İhracatçıların sıkça başvurduğu reeskont kredilerinde de tablo çok olumlu değil. Merkez Bankası datalarına nazaran, reeskont kredilerinin döviz rezervlerine katkısına bakıldığında, 2020 yılından itibaren düşüş görülüyor. Reeskont kredilerinin döviz rezervlerine katkısı 2020’de 23,06 milyar dolarken, bu fiyat 2021’de 21 milyar dolara, 2022’de ise 17,6 milyar dolara kadar geriledi. 2023 yılındaki seyir de parlak değil. Yılın 7 ayında reeskont kredilerinin döviz rezervlerine katkısı 2 milyar 574 milyon dolarda kaldı. Geçen yılın 7 ayında bu fiyat 12 milyar 680 milyon dolar seviyesindeydi.

Bu makale birinci olarak Ekonomim üzerinde yayımlanmıştır