ATAK: Domates ihracat yasağının dala 11 olumsuz tesiri olacak

İRFAN DONAT

Antalya Tarım Kurulu (ATAK), domates ihracatına getirilen yasağın üreticiden ihracatçıya kadar dalda yaratacağı hasarın boyutunu aktarmak üzere 11 unsurluk bildiri niteliğinde bir rapor hazırladı.

Domates ihracat yasağının kesime 11 olumsuz tesirinin sıralandığı çalışma, Tarım ve Orman Bakanlığı Besin ve Denetim Genel Müdürlüğüne gönderildi.

Raporda, domates ihracatına ait yasaklama kararının başta Antalya olmak üzere tüm ilgili kentlerin ekonomilerinde, toplumsal ve toplumsal refahlarında hayati derecede olumsuz tesirlere neden olacağını bildirdi.

Raporda, “Antalya iktisadı, toplumsal ve toplumsal refahı bakımından domates eserinin direkt etkilediği alan yaklaşık 150 bin dönümdür. Bu alanda üretim yapan çiftçi ve aile fertleri sayısı ortalama 200 bin kişidir. Yanında istihdam edilenlerle birlikte yaklaşık 400 bin kişi direkt ve hayati ölçüde olumsuz etkilenmiştir. Domates ihracat yasağı ile dolaylı olumsuz etkilenen beşerler, eserler ve ilgili bölümlerle birlikte düşünüldüğünde kentimiz nüfusunun ve iktisadının yaklaşık üçte biri sarsıntı içerisindedir. Domates eserinin en yüksek hasada geldiği ve üretimin bollaştığı bu periyotta getirilen ihracat yasağı, tüm dönemi ziyanla kapatmaya mal olacak ve gelecek dönem için de insanları hazırlık yapamaz hale getirecektir” denildi.

ATAK, kelam konusu sonuç ile karşılaşmamak için birincil ve direkt tesirleri yok etmek için 11 unsurda teklif ve taleplerini sıralayarak, Bakanlıktan çok acele biçimde karşılık bulunmasını beklediklerini bildirdi.

ATAK, domates ihracat yasağı kararının birincil ve direkt tesirlerini şöyle sıraladı:

1 – Domatesteki ihracat yasağı, iç piyasadaki fiyat istikrarını sağlamaya tesirli değildir

Çünkü örtüaltı üretiminin yüzde 8’i civarında ihracatı olan domatesin yeterlilik oranı yüzde 117’dir. Teknik olarak toplam domates ihracatı 2 milyon 200 bin ton olana kadar iç piyasa fiyatları üzerinde manalı bir tesiri olamaz. Mevcut ihracat 500 bin ton civarındadır.

2- Bu karar; üreticiye ve çiftçiye kestirimlerin çok üzerinde kayıplar yaşatacaktır

Çünkü toplam örtüaltı zerzevat üretiminin ortalama yüzde 65’i domatestir ve dalın lokomotif eseridir. Bu yıl tek ekim yoğunluğu çok yüksektir. Tek ekimin en yüksek üretim periyodu Mart-Mayıs ortasıdır. Bu periyotta getirilen yasak, üreticilerin dönemi büyük bir ziyanla kapatmasına sebep olacaktır.

3- Yaş zerzevat ve domates üreticisi dönemlik ortalama maliyetini kıymetli ölçüde ihracatla karşılar

Tarımsal üreticiler ve bilhassa zerzevat üreticileri maliyetlerine nazaran fiyat oluşturamaz. Büsbütün arz-talep istikrarına nazaran fiyat piyasada oluşur. Üretici ve çiftçi yüksek dönemde iç piyasada maliyetlerinin çok altında eser satmak zorunda kalır ve maliyetlerini büyük ölçüde ihracat ile kurtarır. Bu rahatlamanın yok edilmesi, çiftçiyi ve üreticiyi yıkıma götürür.

4- Üreticiler ve çiftçiler gübre başta olmak üzere girdi kullanımını kısmak zorunda kalacaktır

Maliyetlerini kurtaramayan çiftçiler, girdi kullanımını kısacak bu da kalite ve randıman kayıplarına sebep olacaktır. Takip eden dönemde arz azalışı ile fiyatların rekor seviyede artma riski doğacaktır.

5- Örtüaltı üretimdeki önemli ve kayıtlı daima istihdam için risk oluşacaktır

Sektördeki istihdam, ortalamanın çok üzerinde kayıtlıdır. İhracat yasağı ile maliyetlerini karşılamada çaresiz kalan çiftçiler ve üreticiler kapasite azaltımına gitmek zorunda kalabileceklerdir.

6- Üreticinin sera ve gibisi arazi kira bedelleri ödenemez hale gelecektir

Üretimde kullanılan sera ve gibisi toprakların ortalama yüzde 25’i kiralama durumundadır. Kira bedellerinin ödenmesinde ihracatın değerli bir katkısı vardır. İhracat yasağı ile bu katkıdan yoksun kalan üretici, çiftçi kesim kira bedellerini ödeyemez duruma gelecektir.

7- Domates tohumluk ve fide üretimi de bu yasak kararından olumsuz etkilenecektir

Domates başta olmak üzere zerzevat tohumluk ve fide üretim kapasitesi önemli bir talep daralması ile karşı karşıya kalacak ve bu dalda de atıl kapasite yaşanacaktır.

8- İhracatçı, uzun müddet ve güç harcayarak oluşturduğu pazarı kaybedecektir

Taahhütlerini ve mutabakatlarını yerine getiremeyen ihracatçı zorlanarak oluşturduğu pazarı kaybedecek ve rakiplerine kaptıracaktır. Önemli bir prestij kaybına uğrayacaktır. Pazara tekrar girişi çok sıkıntı olacaktır. Mevcut rakiplerin yanı sıra Fas, Tunus ve Cezayir üzere ülkeleri yeni ve kalıcı rakipler olarak karşımıza çıkaracağız.

9- Domates ihracatı çok büyük ölçüde karma ihracattır

İhracat araçları yalnızca domates ile değil zerzevat ve meyve karması ile talep doğrultusunda donatılmaktadır. Zerzevat ihracat karmasının ortalama yarısı domatesten oluşmakta ve öteki zerzevat eserleri, domates ile birlikte ihraç edilmektedir. Yani domates yoksa zerzevat de ihraç edilememektedir. Münasebetiyle domates ihracat yasağı, tüm zerzevat ihracatını da zorlayacak hatta bitirecektir.

10- Zerzevat meyve ihracatının tedarik zinciri birden fazla yerinden kırılacaktır.

Sadece pazar bakımından değil lojistikten işlemeye tüm zincir bu yasaktan önemli ziyan görecektir. Zincir kapsamındaki tüm tedarik ve girdi kalemleri ile sürece faaliyetleri de bu yasaktan direkt olumsuz etkilenecektir.

11- Bu karar esnetilmeye uygun değildir.

Yasaklama ya da kısıtlama bölümün tümü üzerinde birebir önemli olumsuz etkiyi gösterecektir.

ATAK’ın tespit raporunda, mevcut duruma yönelik tahlil teklifleri ve taleplere şu biçimde yer verildi: “Burada birincil ve direkt aksilikler olarak özetlenen mevzular, kesim için hayati ve acil ehemmiyettedir. Bölümümüz, dönemin en yüksek üretim devrine girmiş bulunmaktadır. Hasebiyle domatesle ilgili mevcut ihracat yasağı ile ilgili kararın çok acil ve süratli bir aksiyonla iptal edilmesi, kesimimizin bugünü ve geleceği için hayati değer taşımaktadır. Talebimiz; domates ihracat yasağı kararının gün içerisinde iptal edilmesidir.”