Enflasyon, COVID-19, kripto, Musk – 2023 yılında finans piyasalarını neler bekliyor?

Yazar – Geoffrey Smith

Investing.com – Evvel âlâ haber: Hem pay senetleri hem de tahviller için kabus üzere günlerin yaşandığı bir yıl olan 2022 neredeyse bitti. Artık makûs haber: 2023’ün en azından başlarında daha berbat günler bizi bekliyor olabilir. En azından merkez bankaları ve piyasalar ortasında enflasyon görünümüne ait büyük kopukluk çözülene kadar. Ve en azından Çin, bir COVID-19 dalgasından sonra olağan hayata dönmek için kâfi sürü bağışıklığını kazanana kadar. Ukrayna’da Rusya ve Batı ortasındaki güç testi de güzelleşmeden evvel daha da berbatlaşması beklenen bir öbür mevzu. Bu hususların, dünyanın bakışlarını Elon Musk’ın servetinin yok oluşundan ayırmaya yetip yetmeyeceği ise farklı bir mevzu.

İşte 2023 yılında finans piyasalarında bilmeniz gerekenler:

1. Merkez bankaları ve piyasalar enflasyon/durgunluk konusunda karşı karşıya

Önümüzdeki yıl piyasanın en kıymetli teması, hiç elbet merkez bankaları ve enflasyon ortasındaki çaba olacaktır.

Son periyotta yaşananlar – yüzeysel olarak bakıldığında – Fed ve Avrupa Merkez Bankasının (ECB) faiz oranlarını daha da yükselterek dünyanın en büyük iki ekonomik bloğunu resesyona itme riskini büyük ölçüde artırdı.

Fed’in “noktasal grafiği”; siyasetçilerin bariz bir çoğunluğunun Fed fon gayesinin üst sonunu gelecek yıl %5,4’e kadar yükseltmekten yana olduğunu gösterirken ECB Lideri Christine Lagarde, önümüzdeki dört ay içinde 150 baz puana kadar sıkılaştırma tehdidinde bulundu.

Sorun şu ki piyasalar her iki kurumun da blöf yaptığına ya da bu cins telaffuzları gereğince düşünmediğine inanıyor. Kısa vadeli faiz oranı vadeli süreçleri; konut ve temel mallarda halihazırda görülen zayıflığın, iktisadın geri kalanına yayılmasıyla birlikte Fed’in gelecek yılın ikinci yarısında faiz indirimine başlayacağı beklentisine işaret ediyor. Bir aylık euro vadeli süreçleri de tıpkı halde ECB’nin yüreğini kaybetmeden evvel yalnızca 50 baz puanlık bir artırıma sıcak baktığını ima ediyor.

Bu, önümüzdeki yılın birinci aylarında giderilmesi gereken bir kopukluk. Bilhassa ABD pay senetleri, hâlâ ileriye dönük karların 18 katıyla fiyatlandırılıyor ve bu nedenle yaklaşan resesyonun gerçekleşmesi halinde değerleme açısından düşüşe karşı müdafaaya pek sahip değil.

Bugün durduğumuz yerden bakınca ABD ve Avrupa’daki iş gücünün, büyük fiyat artışlarıyla enflasyondan kaynaklı kayıpları ne kadar telafi edebileceği ve Çin talebinin geri dönmesiyle petrol piyasasının ne süratte sıkılaşacağı, temel değişkenler olacak üzere görünüyor. Bu soruların her ikisi de şimdilik açıkta kalmaya devam ediyor.

2. Rusya’nın ikinci savaş yılı

Dünya iktisadı için riskler istikrarı, Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin gidişatına ayrılmaz bir formda bağlı. Şayet savaş devam ederse Rus petrol kaynaklarının çökmesinden – Allah korusun! – nükleer silah kullanımına kadar her türlü kuyruk riski devrede olacak. Bununla birlikte barışa giden bir yol bulunabilirse besin ve güç arzının olağanlaşması global çapta iş dünyası ve tüketici hassaslığı üzerinde heyecan verici bir tesir yaratabilir.

Savaş Rusya’nın aleyhinde ilerliyor ve Batı, Ukrayna’yı desteklemeye devam ederse bu durumu neyin değiştirebileceğini görmek güç. Ne ABD ne de Fransa, Almanya ya da İtalya bu yıl ulusal seçimlerle karşı karşıya, bu da bu cepheyi bir ortada tutmaya yardımcı olabilir. Lakin bu dayanağın ekonomik bedeli de yükseliyor. Bilhassa Avrupa süratle resesyona giriyor ve içinde bulunduğumuz kışı Rus güç kaynakları olmadan atlatabilecek olsa da bahar geldiğinde boşalan gaz depolarını doldurmanın maliyeti, Avrupa endüstrisinin büyük bir kısmının global pazarlardaki varlığını koruyabilmesi açısından çok yüksek olabilir.

Putin’in önünde seçim de yok. Onun önündeki en büyük riskler, Sovyetler Birliği’nin Afganistan’da on yılda kaybettiğinden daha fazla asker kaybetmiş bir ordunun isyanı (Ukrayna’da yapılan değerlendirmelere göre) ve meyyit sayısı – ve enflasyon oranı – giderek artarken halkın protestosu. Lakin dünya piyasaları için en büyük risk, bu çeşit olayların akabinde ne olacağı: paralı Wagner gücünü yöneten Yevgeny Prigozhin üzere muhafazakarların iktidarı ele geçirme mümkünlüğü, parçalanmış bir savaş aykırısı muhalefetten çok daha yüksek – ve bu gücü daha orantısız bir biçimde kullanmaları da olası. Her bakımdan savaşın, bitmeden evvel daha da berbata gitme ihtimali var.

3. Çin’in yine açılmasıyla tehlikeli toparlanma süreci

İşlerin uyguna gitmeden evvel daha da berbatlaşması, dünyanın bir başka ekonomik güç merkezi olan Çin’e kadar uzanan bir tema.

Savaşların bahtı tabiatı gereği öngörülemez olsa da ölümcül bir virüsün ilerleyişini varsayım etmek ekseriyetle çok daha kolaydır. Partilerine karşı birinci protesto işaretiyle sarsılan Çin’in Komünist başkanları, önlemi elden bırakarak COVID-19 konusunda kısıtlamaların birçoklarını kaldırdı. Sürü bağışıklığı ve Çinli tüketicilerin coşkularını özgür bırakması bunu takip etmeli fakat virüsün Vuhan’da birinci kere yüzünü göstermesinden bu yana geçen üç yılda şimdiye kadar görülmemiş bir enfeksiyon ve mevt dalgasından sonra…

Son birkaç yıldır katı halk sıhhati düzenlemeleri Çin’deki kansız büyümenin en önemli sorumlusu oldu. Lakin önümüzdeki yıl, düzenlemelerin büyük ölçüde kaldırılmasıyla birlikte kilit faktör, Çin tıbbının hâlâ yalnızca kısmen tesirli tedavilere sahip olduğu bir virüse karşı duyulan dehşet olacak. Çin’in sıhhat sistemi çok baskı altında kalmadığı sürece dehşet yönetilebilir hudutlar içinde kalabilir ve acil durum kapasitesindeki büyük artışlara ait son raporlar, yetkililerin en azından eğrinin önüne geçmeye çalıştığını gösteriyor. Lakin olaylar sistem kapasitesini aşarsa vefatlar artacak ve Çinli tüketicilerin ve endüstriyel iş gücünün davranışları – Apple (NASDAQ:AAPL)’ın Zhengzhou’daki iPhone City’sinde yan yana paketlenen eserler üzere – çok derecede istikrarsız hale gelecektir.

Burada da 1. ve 2. hususlarda olduğu üzere riskler istikrarı yılın birinci yarısının tehlikeli geçeceği tarafında lakin Pekin’in hesaplı kumarının işe yaraması halinde ikinci yarıda güçlü bir toparlanma ihtimali de bulunuyor.

4. Kriptonun çöküşü

Kumar demişken 2023 kriptonun talihinin tükendiği yıl olmaya aday. FTX’in müthiş çöküşü ve kurucusu Sam Bankman-Fried’ın tutuklanmasıyla doruğa ulaşan son 12 aylık idare skandalları, itimadı o kadar aşındırdı ki bir büyük patlama daha tüm varlık sınıfını büsbütün bitirmeye yetebilir.

Aday derdi yok lakin spot ışığı, “batamayacak kadar büyük” iki isim üzerinde bilhassa ağır olacak. Dünyanın en büyük borsası olan Binance ve dünyanın en kıymetli stabil kripto para ağını işleten Tether, son aylarda rezervlerinin yeterliliği ve iş modellerinin meşruiyeti konusundaki kuşkuları gidermekte başarısız oldu.

Aralık ayında yaşanan olaylar, önümüzdeki aylar için korku verici bir hissiyat yarattı: Binance tarafından rezervlerinin kalitesini “tasdik etmesi” için tutulan hukuk ve kontrol firması Mazars, geçen hafta tasdikini geri çekti ve kripto şirketleriyle olan tüm çalışmalarını askıya aldı. Eleştirmenler ayrıyeten Binance’in ABD operasyonlarının FTX’inkinden daha düzgün korunmadığına dair işaretler hakkında da iç karartıcı şeyler mırıldanıyor. Adalet bakanlığının İran ve öbürleri ismine kara para aklama kuşkusuyla yürüttüğü ve muhtemelen önümüzdeki yıl sonuçlanacak olan soruşturmadan bahsetmeye gerek bile yok.

5. Mars daha cazip görünecek

Eğer gezegende 2023 yılında dünya piyasalarına husus olabilecek kadar büyük bir adam varsa o da Elon Musk’tır. Bu köşe Musk’ın, 12 aylık vakit diliminde Twitter ya da Tesla’nın (NASDAQ:TSLA) CEO’su olmayacağına inanıyor.

Twitter sıkıntı bir kestirim değil. Musk’ın kendisi Twitter’daki takipçilerine istifa edip etmemesi gerektiği konusunda bir anket yaptı. Yaklaşık %60’ı “evet” dedi.

Gerçekte tüm bunlar, alacaklılarının aslında almış olduğu bir karar hakkında aldatıcı bir hava yaratıyor. Morgan Stanley (NYSE:MS) ve öbürleri, Musk’ın Twitter’ı alması için imzaladıkları ve şu anda satamadıkları milyarlarca dolarlık tahvillerin üzerinde oturuyor. Bu borç, yazılım şirketi Citrix’in kaldıraçlı satın alımını finanse etmeye giden milyarlarca dolarla birleştiğinde Wall Street’in kârları için gerekli olan birleşme ve satın alma piyasasının ve kaldıraçlı kredi piyasasının tamamını tıkıyor. Bu tıkanıklığı gidermenin en süratli yolu, bankaların Twitter’ın denetimini ele geçirmesi, Musk’ı kovması ve her ne olursa olsun bir B planını devreye sokmasıdır.

Musk’ın Tesla üzerindeki denetimi de azalıyor. En son 3,6 milyar dolarlık pay satışından sonra araba üreticisindeki payı %13,4’e düştü ki bu da denetimi garanti etmeye yetmiyor. Kıyaslayacak olursak Henry Ford (IS:FROTO)’un soyundan gelenler hâlâ Ford’un oy hakkına sahip paylarının %40’ına sahipken Ferdinand Porsche (F:P911_p)’nin soyundan gelenler Volkswagen’in %53’ünü denetim ediyor.

Eğer 2023 yılı araba dalı için kusursuz bir yıl olacaksa ve Tesla’nın payları gerçekçi bir formda fiyatlandırılmışsa bu bir sorun teşkil etmeyecektir. Lakin o denli değil, katiyetle değil. Tesla şimdiden en büyük iki pazarı olan ABD ve Çin’de fiyatları düşürmek zorunda kaldı ve gelecek yıl ABD’nin araba finans piyasasında ülke çapında fiyat düşüşünü hızlandırabilecek bir felaketin yaklaşmakta olduğuna dair işaretler var. Bu yıl %50’den fazla düşmesine karşın Tesla payları, hâlâ karlarının 53 katından fazla süreç görüyor ve bu çıkarlar ABD, Avrupa ve Çin’de – üstte tartışılan nedenlerden ötürü –muhtemel büyük gerilemelere dayanamayacak. Atlayabilir, itilebilir fakat varsayımımız, o denli ya da bu türlü, biz bu ön değerlendirmeyi yazarken Musk’ın SpaceX’te daha fazla vakit geçirmenin bir yolunu bulacağı istikametinde.