Dünyayı tehdit eden 9 milyon tonluk büyük tehlike

Belki farkında değilsiniz fakat şarj aygıtları, elektronik sigaralar, oyuncaklar ve kablo yumaklarına kadar pek çok şey, e-atık olarak yığılmaya devam ediyor ve tedarik zincirlerini kıymetli gereçlerden yoksun bırakıyor. Yeni bir tahlil, insanların ekseriyetle e-atık olarak tanımadıkları tüm küçük elektronik eşyaları sayıyor ve sayılar çılgınca görünüyor.

Dünya genelinde her yıl çöpe atılan tüm elektronik sigaraların tartısının üç Brooklyn Köprüsü’ne eşit olduğu iddia ediliyor. Elektronik sigara ve “görünmez” olarak kabul edilen başka küçük tüketici ürünlerinin toplam tartısı yılda 9 milyar kilogram. Bu, yarım milyon damperli kamyon kıymetinde elektrikli diş fırçası, LED’lerle süslenmiş nahoş tatil kazakları, drone’lar ve başka küçük elektronik aygıtlar manasına geliyor. Tampon tampona dizilmiş bu kamyonlar Nairobi’den Roma’ya kadar uzanıyor.

Bu eşyaların çöpe atılmasıyla ilgili sorun, elektronik aygıtların ekseriyetle kurşun yahut cıva üzere tehlikeli unsurlar içermesi ve bu hususların çöplüklerden sızarak toprağı ve suyu kirletebilmesi. Aygıtları meskende istiflemek de ülkü değil. Bunun yerine bu eserler geri dönüştürülürse, üreticiler gerçek altın ve öbür kıymetli materyalleri geri kazanabilir. Bu da e-atığı ve hatta potansiyel olarak daha fazla hammadde için maden çıkarma muhtaçlığını azaltabilir.

Atılan aygıtlar ve bilgisayarlar onlarca yıldır sorun teşkil etse de yeni tahlil, global bir karmaşaya dönüşen ve çoklukla görmezden gelinen eğilimlere ışık tutuyor. Tek kullanımlık elektronik sigaralar her yerde. Yeni aygıt yinelemeleri çoklukla yeni şarj aletleri gerektiren yeni fişlerle birlikte geliyor. Objelerin İnterneti her şeyi birbirine bağlı hale getirdi.

Kar hedefi gütmeyen Elektrikli ve Elektronik Ekipman Atıkları (WEEE) Forumu‘nun irtibat müdürü Magdalena Charytanowicz bir basın brifinginde, “Tüketiciler birçok vakit birtakım eşyaların elektronik içerdiğini fark etmiyor ve bu nedenle bu eşyalar gerçek yere ulaşmıyor ve bu bir kayıp” diyor.

“Görünmez” elektronikleri geri dönüştürmediğimizde ne kaybediyoruz?

WEEE Forum’a nazaran, yalnızca 2019 yılında geri kazanılabilecek, başta demir, bakır ve altın olmak üzere yaklaşık 9,5 milyar dolarlık materyal… Geçen yıl atılan bakır yüklü kablolar dünyanın etrafını 107 kere sarmış olabilir. Yenilenebilir güç, elektrikli araçlar ve daha fazlası için kıymetli olan bakıra olan talebin bu on yıl içinde süratle artması bekleniyor.

Çöpe giden elektronik sigaralar (diğer şarj edilebilir aygıtlar gibi), dünyanın daha pak güç ve ulaşıma geçiş için çok fazla gereksinim duyacağı değerli bir pil minerali olan lityum israfına neden olmakta.

Brüksel merkezli Forum, görünmez elektronik aygıtlarla ilgili yeni tahlili yapmak üzere Birleşmiş Milletler Eğitim ve Araştırma Enstitüsü’nü (UNITAR) görevlendirdi. Kestirimler, UNITAR‘ın en son 2020 yılında gerçekleştirdiği ve her türlü e-atığı izleyen milletlerarası bir rapor olan global e-atık monitörüne dayanıyor.

E-atıkların yaklaşık yüzde 55’i, büyük ölçüde üreticilerin eserlerinin ürettiği atıkları yönetmesini gerektiren yasalar sayesinde Avrupa’da toplanıyor. Dünyanın başka birçok yerinde emsal Genişletilmiş Üretici Sorumluluğu (EPR) kanunları ve atılan eserlerin sorumlu bir formda kesimlere ayrılması ve bedelli gereçler için çıkarılması için gereken geri dönüşüm altyapısı bulunmamakta. Küresel olarak e-atık toplama oranı yalnızca yüzde 17.