35 yıl evvel, soğuk savaş devrinde batan nükleer denizaltı, hala okyanusa radyasyon sızdırıyor olabilir
7 Nisan 1989’da bir Rus nükleer denizaltısı, kısa devre sonucu gemide çıkan yangının akabinde Norveç kıyılarında battı. O sırada denizaltı, beraberinde Arktik Okyanusu’nun soğuk derinliklerine götürdüğü iki nükleer torpido taşıyordu. Bugüne kadar ne denizaltı, ne de silahları sudan çıkartılamadı ve Soğuk Savaş periyodundan kalma bu enkaz o vakitten beri radyoaktif husus sızdırıyor üzere görünüyor.
K-278 Komsomolets olarak isimlendirilen Rus denizaltısı, Sovyet donanmasına ilişkin nükleer güçle çalışan bir hücum denizaltısıydı. 1983 yılında hizmete girdi ve titanyum gövdeye sahip birinci denizaltılardan biriydi, bu da rakiplerinden çok daha derinlere dalmasına imkan tanıyordu. Bu denizaltı, 914 metrenin altındaki derinliklere ulaşabiliyordu. K-278, çeşidinin hizmete giren tek örneğiydi.
Ve ölümcül kaza yaşanıyor
Ölümcül kaza anında K-278, Norveç kıyılarının açıklarındaki Ayı Adası’nın 180 kilometre güneydoğusunda rutin bir devriye görevindeydi. Kıç bölmesinde (arka tarafında) bir yangın çıktığında yüzeyin yaklaşık 152-381 metre altındaydı ve bu yangın dakikalar içinde denizaltında bir dizi elektrik meselesine neden oldu. Sonuç olarak K-278’e güç sağlayan basınçlı su reaktörü süratle kapandı.
Mürettebat birkaç saat boyunca yangınla gayret etti lakin sonunda tüm denizaltı sular altında kaldı ve deniz tabanına battı. O sırada denizaltıda bulunan 69 mürettebattan sırf 27’si hayatta kaldı. Birden fazla dondurucu denizde kurtarılmayı beklerken hipotermi nedeniyle hayatını kaybetti.
30 yıldan fazla bir müddettir K-278 ve nükleer torpidoları, dünyanın en güçlü balıkçılık alanlarından birinde okyanusun tabanında yatıyor. Bu mühlet zarfında deniz suyu, geminin gövdesini ve nükleer savaş başlıklarını çevreleyen korumaları yavaş yavaş aşındırdı ve bu durum etraftaki okyanusa radyoaktif husus sızdırdı.
2019’da Norveçli araştırmacılar, K-278 enkaz alanındaki sudan alınan kimi örneklerin, Norveç Denizi için olağan olandan yaklaşık 800.000 kat daha yüksek radyasyon düzeyine sahip olduğunu bildirdi. Radyoaktif sezyum (sezyum-137) örnekleri, uzaktan kumandalı bir araç (ROV) tarafından batık gemideki havalandırma bacasından toplandı. Bu oran son derece yüksek üzere görünse de o devirde alınan öteki numunelerde yüksek kıymetler görülmediğini belirtmekte yarar var.
Kirliliğin nükleer reaktörden mi yoksa torpidolardan mı geldiği bilinmiyor. Fakat Norveçli araştırmacılar şimdi alarma geçmeye gerek olduğunu düşünmüyorlar.
1990’ların başından bu yana, Norveç Deniz Araştırmaları Enstitüsü (IMR) ve Norveç Radyasyon ve Nükleer Güvenlik Otoritesi (DSA), enkazın etrafındaki suları izliyor ve test ediyor. Şu ana kadar meydana gelen sızıntı etrafa ziyan vermeyecek düzeylerde. Bunun nedeni çoğunlukla geminin çok derinde olması ve kirliliğin tehlikeli hale gelmeden evvel seyrelmesi.
IMR tarafından gerçekleştirilen modelleme çalışmasına nazaran, K-278’deki radyoaktif sezyumun tamamı bir anda dışarı sızsa bile, bunun etraftaki deniz ömrü üzerindeki tesiri ihmal edilebilir seviyede olacak.
