Türkiye sanayi kesiminde kısa vadeli borçlar tekrar %50’yi aştı
İstanbul Sanayi Odasının (İSO) bu yıl 55.’sini hazırladığı “Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu (BSK) Araştırması”nın 2022 sonuçları açıklandı.
İSO İdare Heyeti Lideri Erdal Bahçıvan’ın açıkladığı sonuçlara nazaran geçen yıl üretimden satışlara nazaran en büyük kuruluş 418,4 milyar ile bir kere daha Tüpraş oldu. Tüpraş’ı 189,2 milyar liralık üretimden satışıyla Star Rafineri izlerken üçüncü sırada 140,1 milyar lira ile Ford (FROTO) Otomotiv yer aldı. 2022 araştırmasına bakıldığında, 2021’in sonuçlarından farklı olarak Ford Otosan ve Star Rafineri’nin yer değiştirdiği görüldü.
İhracat gelirlerinin TL karşılıkları genişledi
Türkiye endüstrisinin bir manada check-up’ının yapıldığı araştırma, sonuçları prestijiyle mevcut ekonomik görünüme ait değerli detayları içerirken kısa ve orta vadeye ait kritik iletiler da veriyor.
İlk 500 BSK’da genel görünüme bakıldığında; üretimden satışlar 2022 yılında yüzde 119 oranında artarak 4 trilyon 484,9 milyar liraya dayandı. Fakat 2022 yılında üretimden satışların, tüketici enflasyonu ile arındırıldığında gerçek olarak yüzde 33,3 büyüdüğü görülürken endüstricinin “gerçek enflasyonu” kabul edilen üretici fiyatları ile arındırıldığında ise yüzde 10,8 üzere daha düşük bir gerçek artış yaşandığı dikkat çekiyor.
Araştırmaya nazaran 2022 yılında kaydedilen yüksek büyüme performansında yıl boyunca yaşanan yüksek enflasyon ile yurt içinde uygulanan liralaşma siyasetleri ve hanehalkı tüketim harcamalarının güçlü seyretmesi tesirli oldu. Yanı sıra TL’deki paha kaybı ile ihracat gelirlerinin TL karşılıklarının genişlemesinin de üretimden satışlara olumlu katkısı kelam konusu.
Devlerin ihracat artışı “geneli” solladı
Sanayi devlerinin ihracat performansına bakıldığında, Türkiye ihracatının yüzde 12,9 arttığı 2022 yılında, İSO 500’ün ihracatı 14,1 artarak 85,8 milyar dolardan, 97,9 milyar dolara yükseldi. Böylelikle İSO 500 tarihindeki en yüksek ihracat sayısına ulaşılırken birebir yılda ihracat yapan kuruluş sayısı da 467 ile en yüksek düzeyine çıktı.
Öte yandan İSO 500’de geçen yıl en fazla ihracat yapan birinci 3 kuruluş sırasıyla TÜPRAŞ, Ford Otomotiv, Toyota Otomotiv oldu.
Kaynak yapısında ibre öz kaynak lehine
Sanayi kuruluşlarının kaynak yapısına bakıldığında, borç-öz kaynak dağılımında öz kaynaklar lehine gelişme görülüyor.
Borçların hissesi 2022 yılında yüzde 64,3’e inerek son 4 yılın en düşük düzeyinde ölçülürken öz kaynakların oranı yüzde 35,7’ye yükseldi. Kaynak yapısı 2015 ve takip eden 6 yıl boyunca bariz bozulma eğilimi gösterirken 2021’de yüzde 70 eşiğini aşarak en yüksek düzeyine çıkmıştı.
2022’de öz kaynaklar lehine yaşanan bu gelişmede, yüksek kârların yanı sıra tekrar değerleme uygulamasının tesiri kelam konusu. Araştırmaya nazaran krediye ve finansmana erişimin zorlaştığı 2022 yılında kuruluşların, öz kaynaklarını artırarak faaliyetlerini finanse etmeye çalıştığı görülüyor.
Kredi bulunamayınca ticari borçlar arttı
İSO 500 BSK’nın borç stoku yakından incelendiğinde, mali borçlar yüzde 64 artışla 796 milyar liradan 1,3 trilyon liraya çıkarken, öteki borçlar yüzde 70’e yakın artışla 711 milyar liradan 1,2 trilyon liraya yükseldi.
2021’e misal biçimde 2022’de de öbür borçların, mali borçların üzerinde bir büyüme sergilediği dikkat çekiyor. Bunun yanı sıra mali borçların toplam borçlar içindeki hissesinin, 2022 yılında yüzde 51,9’a inerken öteki borçların hissesinin yüzde 48,1’e yükseldiği görülüyor. Bu tablo, finansmana erişim şartlarının zorlaştığı kelam konusu devirde, firmaların ticari borçlarının arttığını, bir biçimde piyasanın kendi kendini fonladığına işaret ediyor.
Sanayi devlerinin borçlarının vadelerine nazaran gelişimine bakıldığında ise kısa vadeli mali borçlardaki artış yüzde 100’e yaklaşırken uzun vadeli mali borçlardaki artış yüzde 37’de kaldı. Böylelikle kısa vadeli mali borçların toplam mali borçlar içindeki hissesi, 2007’den bu yana 2022’de tekrar yüzde 50 bandını aşarak yüzde 42,8’den yüzde 52,1’e yükseldi. Bu birebir vakitte 2006’dan bu yana en yüksek oran oldu. Artışta, negatif faiz ortamının yanı sıra yeni kredi uygulamalarının kısa vadeli kredi kullanımını özendirmesinin de tesirli olduğu belirtiliyor. Araştırmaya nazaran en yüksek mali borca sahip birinci 3 kesim, 2021’de de olduğu üzere tekrar sırasıyla ana metal, besin eserleri ve elektrik, gaz, buhar, havalandırma sistemleri oldu.
Net kambiyo gelirleri 22,3 milyar liraya geriledi
Geçen yıl net satışlara oranla satışların maliyeti 2 puan artarak yüzde 81,7’ye yükselirken buna bağlı olarak yüzde 18,3 oranında brüt satış kârı elde edildi. Yanı sıra 2022 yılında kuruluşların öteki faaliyetlerinden olan gelir ve kârların net satışlara oranı 11,9 puan düşerek yüzde 13,1’e geriledi.
İSO 500’ün finansman masrafları ise yüzde 32,6 oranında artarak 277,1 milyar liraya yükselirken finansman masraflarının faaliyet kârına oranı, yüzde 61,1’den yüzde 41,3’e geriledi. Sanayi devlerinin üretim faaliyeti dışı net gelirleri de geçen yıl yüzde 14,6 artarak 110,9 milyar liraya çıktı.
Üretim faaliyeti dışı gelirlerinin periyot kâr ve ziyan toplam içindeki hissesi ise son 5 yılda yüzde 88 seviyesinden yüzde 23’lere kadar geriledi. Bu periyotta İSO 500’ün net kambiyo gelirleri yüzde 35,5 azalarak 22,3 milyar liraya geriledi.
Net periyot kârı 485,4 milyar lira
İSO 500’ün net devir kârı, geçen yıl yüzde 121,4 artarak 485,4 milyar liraya yükselirken gerçek artış TÜFE ile yüzde 34,7, ÜFE ile yüzde 11,9 olarak gerçekleşti. Etkin kârlılık oranı ise geçen yıl yüzde 12,4’e yükselirken satış kârlılığı yüzde 9,3, öz kaynak kârlılığı ise yüzde 34,8 ile bir evvelki yıla yakın oranlarda gerçekleşti.
İSO 500’ün 2022’de faaliyet kârı yüzde 96 artarak 342 milyar liradan 671 milyar liraya çıktı. Buna karşılık faaliyet kârlılığı oranı, yüzde 14,8’den 2 puan düşerek yüzde 12,8’e geriledi.
Benzer formda faiz, amortisman ve vergi öncesi kâr, yüzde 100’e yakın bir artışla 405 milyar liradan 808 milyar liraya yükselirken FAVÖK kârlılığı oranı, 2,1 puan düşüşle yüzde 15,4’e geriledi. Vergi öncesi kâr ve ziyan toplamı, yüzde 121 artarak 219 milyar liradan 485 milyar liraya yükselirken satış kârlılığı oranı 0,2 puan düşüşle yüzde 9,3’e indi.
Bu makale birinci olarak Ekonomim üzerinde yayımlanmıştır.
