Uzaylı ömrünü bulmak için en güzel yer burası olabilir

Bilim insanları birinci defa Jüpiter’in en büyük dördüncü uydusu Europa’da karbondioksit (CO2) buldu. Dünya’da bol ölçüde bulunan kimyasal bileşik, NASA’nın James Webb Uzay Teleskobu tarafından ayın donmuş yüzeyinde tespit edildi.

Bu bileşik, buzlu kabuğunun altında var olduğu düşünülen uçsuz bucaksız okyanustan kaynaklanıyor olabilir ve ömür formları tarafından üretilmiş olma ihtimali katiyetle göz arkası edilmiyor. CO2, en azından gezegenimizde tüm canlılar için temel karbon kaynağı olması sebebiyle ömrün temel yapı taşlarından biri olarak biliniyor.

Europa, Dünya ve Satürn’ün uydusu Enceladus ile birlikte Güneş sistemimizde sıvı su bulunan birkaç yerden biri olarak tanımlanıyor ve bu da astrobiyologlar için değerli bir ilgi odağı olmasını sağlıyor. Ayın yaklaşık 16 kilometre kalınlığında olduğu düşünülen yüzey kabuğunun altında ömür varsa, çok soğuk ortamlarda hayatta kalabilecek formda gelişmiş olması mümkün. Bu ömür formları, çıplak insan gözüyle görülemeyen “ekstremofil” mikroplar üzere çok küçük canlılar olabilir.

Araştırmacılar yeni sonuçlarını Science mecmuasında iki başka çalışmada yayınladılar.

NASA’nın Greenbelt – Maryland’deki Goddard Uzay Uçuş Merkezi’nden Geronimo Villanueva, “Dünyada ömür kimyasal çeşitliliği sever, ne kadar çok çeşitlilik varsa o kadar iyidir” diyor ve devam ediyor: “Europa okyanusunun kimyasını anlamak, onun bildiğimiz biçimiyle yaşama düşman olup olmadığını yahut ömür için âlâ bir yer olup olmadığını belirlememize yardımcı olacaktır.”

Bilim insanları, Europa’nın buzlu yüzeyinin altında, Dünya’nın global okyanusunun yaklaşık iki katı kadar su içeren bir tuzlu su okyanusunun gizlendiğinden neredeyse emin. Lakin bu saklı okyanusun ömrü destekleyecek yanlışsız kimyasal elementlere sahip olup olmadığını belirlemek kolay değil.

Webb teleskopunun yakın kızılötesi spektrometresi olan NIRSpec, sıcaklık, kütle ve kimyasal bileşim dahil olmak üzere özellikleri hakkında daha fazla bilgi edinmek için 100’den fazla objenin yakın kızılötesi spektrumunu birebir anda ölçebiliyor. ABD’li araştırmacılar, bir yanıt bulmak gayesiyle Europa’nın yüzeyindeki CO2’nin haritasını çıkarmak için NIRSpec’ten elde edilen dataları kullandılar. En fazla CO2, çok sayıda “kaos arazisinin” (pürüzlü sırtlar ve çatlakların olduğu alanlar) bulunduğu Tara Regio ismi verilen 1.800 kilometre genişliğinde bir alanda bulunuyordu.

Bozulmuş yüzey buzu, yüzey altı okyanusu ile bu buzlu dış kabuk ortasında bir gereç alışverişi olduğunu gösteriyor. Kaos yerini tam olarak neyin yarattığı tam olarak anlaşılmış değil, fakat bir teoriye nazaran okyanustan gelen sıcak su yükselerek yüzeydeki buzları eritiyor ve bu buzlar vakitle tekrar donarak yeni sistemsiz kayalıklara dönüşüyor.

Bilim insanları CO2’nin aşağıdaki okyanustan öteki bir yerden, örneğin aya düşen bir göktaşı ile taşınarak geldiğini düşünmüyor. Fakat araştırmacılar, karbonun gezegenin iç kısmından kaya gibisi karbonat mineralleri olarak geldiğini ve bu minerallerin daha sonra parçalanarak CO2’ye dönüşmüş olabileceğini de belirtiyor.

Cornell Üniversitesi’nden gezegen bilimci ve çalışmanın baş müellifi Samantha Trumbo, AFP ile yaptığı görüşmede karbonun “sonuçta iç kısımdan, muhtemelen iç okyanustan türetildiğini” söyledi.

James Webb’den evvel misal uzay araştırmalarını üstlenen Hubble Uzay Teleskobu’ndan yapılan daha evvelki müşahedeler de, Tara Regio’da okyanustan türetilmiş tuza dair ispatlar olduğunu gösteriyor. Bu, bölgenin Europa’nın geri kalan lekeli beyaz ovalarına nazaran değerli ölçüde daha sarı gözükmesine sebep oluyor.

Ayrıca uzmanlar, ayın yüzeyinden çıkan su bulutları yahut uçucu gazlar bulmayı umuyorlardı fakat bu türlü bir tespit yapılmadı. Europa’nın buzlu katmanının altında ne olduğunu kesin olarak belirlemek, bir keşif aracının aya inmesini ve onu delmesini gerektirebilir.

Yine de, yakın gelecekte ayın temel yapısı hakkında daha fazla bilgi etmemiz mümkün olabilir. İki büyük uzay vazifesi, Europa’ya ve onun gizemli okyanusuna daha yakından bakmayı planlıyor. Lakin bu iki vazife de yörünge araçlarını içerecek ve iniş yapmayacak.

Avrupa Uzay Ajansı’nın Jüpiter ay sondası Juice Nisan ayında fırlatılacakken, NASA’nın Europa Clipper misyonunun Ekim 2024’te fırlatılması planlanıyor.