Türkiye’nin ihracatında birçok kesimde kayıp büyüyor

Ana pazarlarda yaşanan resesyon kaynaklı talep yetersizliğine, rekabetçi fiyatlardan uzaklaşılması, Çin’in piyasalara geri dönüşü ve birtakım emtia fiyatlarında gerileme de eklenince birçok kesimde ihracat kaybı hızlandı.

8 ayda ihracatı en fazla daralan kesim, yüzde 36,4 ile çelik olurken onu yüzde 15,1 ile çimento, cam, seramik ve toprak eserleri izledi. En büyük ikinci ihracatçı dal olan kimyada, 8 aylık devirdeki kayıp yüzde 14’ü geçerken üçüncü büyük ihracatçı bölüm olan hazır giysi ve konfeksiyondaki gerileme, yüzde 7’leri buldu. Kelam konusu devirde 27 alt mal kümesinin 12’sinde ihracat düşerken ünite fiyatların arttığı bu periyotta 4 kesimde de büyümenin yüzde 5’in altında kalması dikkat çekti.

Türkiye ihracatında daralma, Ağustos ayında da sürerken Ocak-Ağustos periyodunda ihracat, geçen yılın tıpkı devrine nazaran yüzde 0,4 düşerek 165,5 milyar dolardan 164,9 milyar dolara indi. İhracattaki daralmanın en önemli sebebi, ana ihracat pazarlarında yaşanan resesyon ve buna bağlı olarak talepte görülen iştahsızlık olurken bilhassa içeride artan maliyetler karşısında kurun uzun mühlet baskılanması nedeniyle fiyat tutturamayan ihracatçının sipariş kaçırması ve müşteri kaybı da tesirli oldu.

Yanı sıra navlunun düşmesi, Çin’in piyasaya geri dönmesi ve birtakım emtia fiyatlarında yaşanan düşüş de ihracat sayılarının gerilemesine sebep olurken bilhassa Türkiye’nin ihracatında birinci 10’da yer alan dallarda yaşanan kayıplar, ileriye dönük tasaları de artırdı.

Çelikte kırmızı alarm

EKONOMİ’nin dış ticaret datalarından derlediği bilgiye nazaran Ocak-Ağustos 2023 devrinde en fazla ihracat kaybı çelik dalında yaşandı.

Geçen yılın birebir periyoduna nazaran çelik ihracatı yüzde 36,4 düşerek 15,2 milyar dolardan 9,6 milyar dolara indi. Bu dalda kelam konusu devirde ölçü bazında yaşanan gerileme de yüzde 35,5 olarak gerçekleşti. Çelikte en fazla satışın yapıldığı İsrail’e ihracat, bu devirde yüzde 40 düşerken kesimin en büyük ikinci pazarı olan Almanya’ya ihracat da yüzde 7 daraldı.

İstatistiklere nazaran kelam konusu periyotta çelik bölümünün en fazla ihracat yaptığı birinci 10 ülkenin tamamında satışlar gerilemiş durumda.

Lojistik avantajını kaybetti

İhracatta en fazla daralma yaşayan ikinci kesim ise çimento, cam, seramik ve toprak eserleri oldu.

Bu kesimin ihracatı, yılın 8 ayında yüzde 15,1 düşerek 3,7 milyar dolardan 3,1 milyar dolara indi. Dalın ihracatında ölçü bazında da yaklaşık yüzde 29 düşüş var. Dalın en fazla ihracat yaptığı ABD’ye satışları, yüzde 20 düşerken ikinci büyük pazarı İsrail’e de gerçekleştirdiği ihracat, 8 ayda yüzde 13,2 geriledi. Ayrıyeten kesimin değerli ihracat pazarları ortasında yer alan Almanya ve İngiltere’ye olan ihracatında da bu devirde yüzde 20’leri aşan daralma kelam konusu.

İhracatın en fazla düştüğü üçüncü dal, yüzde 15 ile su eserleri ve mamulleri olurken madencilik bölümünün ihracat kaybı, 8 ayda yüzde 14,9 oldu.

Madencilik bölümünde Çin, piyasaya dönüşüyle alımlarını artırmasına karşın dalın en büyük pazarları ortasında yer alan ABD, İtalya ve Bulgaristan’a ihracatı her birinde yüzde 20’leri aşan oranlarda geriledi.

Türkiye’nin ikinci en büyük ihracatçı kesimi olan kimyevi unsurlar ve mamullerinde de işler âlâ gitmiyor.

En fazla kaybın yaşandığı beşinci dal olan kimyada, Ocak-Ağustos 2023 periyodunda ihracat, geçen yılın birebir devrine nazaran yüzde 14,2 düşerek 22,6 milyar dolardan 19,4 milyar dolara indi. Bölümün ölçü bazında ihracatında da düşüş devam ediyor. 8 ayda Türkiye’nin kimya ihracatı, ölçü bazında yüzde 10,3 düştü.

“Kaybedenler” sıralamasında kimyayı demir ve demir dışı metaller kesimi izledi. Bu daldaki kayıp, yılın 8 ayında yüzde 13,7’yi bulurken ihracat, 8,5 milyar dolar olarak gerçekleşti. Bölümün ölçü bazında kaybı ise yüzde 10,2 olarak kaydedildi.

Tekstil ve hazır giyside kan kaybı sürüyor

Yurt içinde uygulanan iktisat siyasetleri kapsamında uzun müddet baskılanan döviz kurunun en büyük mağdurlarından, hazır giysi ve konfeksiyon ile tekstil ve ham unsurları kesimlerinde de kayıp sürüyor.

Tekstil ve ham unsurları kesiminin kaybı 8 ayda yüzde 9,5 olurken kesimin ölçü bazında kaybı yüzde 3,7 oldu. Bu dalın en büyük pazarı olan İtalya’ya ihracatında yaşanan gerileme, yüzde 25’i bulurken ABD’ye olan ihracatı yüzde 20, Almanya’ya ihracatı da yüzde 14 düştü.

Türkiye’nin en büyük üçüncü ihracatçı bölümü hazır giysi ve konfeksiyonda ihracat kaybı 8 ayda yüzde 7’yi bulurken ölçü bazında kayıp ise yüzde 15’i geçti.

“Hâlâ özelleşmiş işler yapamıyoruz”

Kimya kesiminin ihracatında yaşanan gelişmeleri kıymetlendiren TOBB Plastik, Kauçuk ve Kompozit Sanayi Meclis Lideri Yavuz Eroğlu, yaşanan daralmada en önemli sebebin, AB’deki resesyon olduğunu söylerken iç pazarda istediğini bulamayan Çinli rakiplerin, düşük fiyat siyasetiyle daralan pazarda rekabeti daha da zora soktuğunu lisana getirdi.

Bunun yanında “Aynı şeyleri yaparak farklı sonuç bekliyoruz.” diyen Eroğlu, şu tabirleri kullandı:

“Hazır giyside son 25 yılın en taban noktasındayız”

İhracatta yaşanan kayıpları pahalandıran Türkiye Giysi Sanayicileri Derneği (TGSD) Lideri Ramazan Kaya, daralmaya yol açan en değerli sorunun, Avrupa ve Amerika pazarındaki talepsizlik olduğunu söyledi.

Bunun yanında pandemiden sonra değişen hayat usulüne bağlı olarak modada akımın “hızlı”dan “yavaş”a dönmesine neden olduğunu söyleyen Kaya:

Sektörün bu yılı 2022’nin yüzde 8-10 gerisinde tamamlayacağını öngördüklerini belirten Kaya, önümüzdeki yılın birinci 6 ayında da tablonun bu yıldan daha farklı olmayacağına dikkat çekti. Kesimin son 25 yılın en taban noktasında olduğuna dikkat çeken Kaya, istihdam ve finansman manasında dalın desteklenmesi gerektiğini kelamlarına ekledi.

“AB’nin haksız antidampingi pazar kaybına yol açtı”

Çimento, Cam, Seramik ve Toprak Eserleri İhracatçıları Birliği Lideri Erdem Çenesiz, bölümün ihracatında yaşanan daralmanın en değerli faktörlerinden birinin, AB’nin Türk kaplama seramiğine uyguladığı antidamping uygulaması olduğunu söyledi:

“2024 de bu yıldan farklı olmayacak”

Çelik İhracatçıları Birliği (ÇİB) Lider Yardımcısı Uğur Dalbeler, yaşanan ihracat kaybındaki en kıymetli faktörün, 5 yıldır dünyada artarak devam eden korumacılık tedbirleri olduğuna işaret ederek şöyle açıkladı:

Yılın birinci yarısında ölçü bazında daralmanın yüzde 50 civarında olduğunu, şimdilerde ise bunun yüzde 35’lere indiğini söyleyen Dalbeler, “Yılı büyük olasılıkla yüzde 35 daralma ile kapatırız. Önümüzdeki yılın da 2023’ten çok farklı olacağını sanmıyoruz. Lakin 2025’ten sonra olumlu bir devir bekliyoruz.” sözlerini kullandı.

Bu makale birinci olarak Ekonomim üzerinde yayımlanmıştır.