Kripto Dalları: 3. Kısım | En büyük katman-2 ağları

Katman-2 Blockchain ağları, temelde ana Blockchain ağlarının ölçeklenebilirliğini düzgünleştirmek ve ağlardaki tıkanıklığa tahlil olmak ismine Bitcoin yahut Ethereum üzere katman-1 Blockchain ağları üzerinde geliştirilen zincir dışı tahliller olarak tanımlanabilir.

Katman-2 ağlarının ana maksadı Blockchain’deki ölçeklenebilirlik sıkıntısına tahlil olmaktır. Böylelikle ana Blockchain ağı, başka Blockchain ağlarında işlenen süreçlerin toplu iletimiyle daha efektif halde kullanılarak sağlıklı bir biçimde büyüyebilir. Katman 2 ağları, gelişen kripto para sanayisinde değerli bir role sahip olarak daha yüksek süreç hacimlerinin sıkıntısız bir formda karşılanmasını sağlayacak biçimde rastgele bir katman-1 ağının üzerine inşa edilebilir. 

Bu yolla ilgili Blockchain ağında süreçlerin daha süratli ve sıkıntısız formda gerçekleşmesi sağlanırken süreç maliyetlerinin değerli oranda aşağı çekilmesi üzere avantajlı tahliller sunulur. Ölçeklenebilirlik, bir Blockchain ağı için en büyük problemlerden biridir. Bunun yanında ağlarda görülen tıkanıklık durumu vakit zaman süreç fiyatlarının de süratle yükselmesi üzere aksilikleri beraberinde getirir. Katman-2 ağları ise ödeme kanalları, yan zincirler, roll-up üzere çeşitli ölçeklendirme tahlilleriyle ağın işleyişini daha verimli hale getirme gayesi taşır.

Protokollerin temel emeli ise daha evvel de bahsedildiği üzere Blockchain mimarisinde merkezsizlik, güvenlik ve ölçeklenebilirlik üçlemesinden yalnızca ikisine ulaşılabileceği azami durumu değiştirmektir.

2023 yılının son aylarında kripto para kesiminde çeşitli kaynaklara nazaran 15 ila 20 ortasında katman-2 Blockchain ağı faaliyette bulunurken bu ağların lokal varlıklarının toplam piyasa bedeli 10 milyar dolara yakın seyrediyor.

Katman-2 ağları ortasında en çok bilineni ve en büyüğü Polygon (MATIC) olurken MATIC, 5 milyar dolara yakın piyasa bedeliyle toplam katman-2 piyasasının yarısını oluşturuyor.

Ardından 1 milyar doların üzerinde piyasa kıymetine sahip 3 protokol; Mantle (MNT), Optimism (OP) ve Arbitrum (ARB) geliyor. Bu 3 katman-2 tahlilini ise 100 milyon doların üzerindeki piyasa kıymetiyle sırasıyla Immutable X, Loopring (LRC) ve Skala (SKL) takip ediyor.

Polygon (MATIC)

Piyasa birinci olarak Matic Network olarak çıkan katman-2 ağı, daha sonra Polygon olarak yine markalaştı. Polygon, Ethereum ağının ölçeklenebilirliğine katkı sağlayan ve Blockchain altyapısı oluşturulmak için kullanılan birinci katman-2 ağı olma unvanına sahip. Bundan ötürü piyasada kıymetli bir pazar hissesine sahiptir.

Polygon, Ethereum ağında süratli ve daha düşük maliyetli süreçlere imkan sağlayan bir yan zincir misyonu üstlenir. Bunun yanında Polygon Network, Ethereum ağıyla uyumlu yeni Blockchain ağları oluşturmak için de kullanılan bir protokoldür.

Polygon ağındaki faaliyetlerde kullanılan yer varlık ise MATIC’dir. MATIC, tıpkı vakitte kripto para piyasasında şu an 4,9 milyar dolar piyasa bedeliyle en büyük 14. kripto paradır. 2024 yılına yanlışsız Polygon takımı, tekrar bir markalaşmaya giderek piyasadaki MATIC varlıkları yerine birebir fonksiyonu görecek olan Polygon (POL) isminde varlığı piyasaya sürecek. Böylelikle Polygon 2.0 vizyonu kapsamında yeni bir yol haritası açıklayan grup, MATIC tokenlerini POL tokenleriyle değiştirecek.

Optimism (OP)

Optimism, Ethereum ağı üzerinde çalışan en büyük ikinci katman-2 ağıdır. Optimism, rollup teknolojisine odaklı bir katman-2 tahlili olarak Ethereum ağının ölçeklenmesine katkı sağlar.

Optimism ağının lokal varlığı OP, ağın süratli biçimde benimsenmesiyle birlikte 1 milyar doların üzerinde piyasa bedeline ulaşırken bugün en büyük 39. kripto para ünitesi pozisyonundadır.

Optimism (OP), öteki katman 2 tahlilleriyle karşılaştırıldığında rollup teknolojisini kullanmasıyla farklılık oluşturur. Bu teknoloji sayesinde ağda süreç bilgileri daha az yer kaplayacak halde sıkıştırılabilir ve böylelikle Ethereum ana ağına daha az yük binmiş olur. Optimistic rollup teknolojisi, Ethereum ana ağından bağımsız olarak çalışması ve süreçleri Ethereum ana ağı dışında gerçekleşmesiyle öbür ağlardan farklılık gösterir. Daha sonra bu süreçler ana ağa toplu formda iletilir.

DeFi dalında Optimism, Eylül 2023 periyodu prestijiyle 650 milyon dolar kilitli toplam kıymetiyle en büyük Ethereum katman-2 tahlillerinden biridir. Blockchain ağı, başta Synthetix, Velodrome, Aave ve Uniswap olmak üzere 100’ün üzerinde faal protokole konut sahipliği yapmaktadır. Geçen yıl 31 Mayıs OP tokenini airdrop ile piyasaya süren katman-2 ağı, 1,5 yıl üzere kısa bir müddette önemli bir yol kat ederek DeFi dalının değerli oyuncuları ortasına yerini aldı. 

Arbitrum (ARB)

Arbitrum, Ethereum katman-2 tahlili sunan öbür büyük ağlardan biridir. Optimistic Rollup teknolojisi kullanılan ağda öteki katman-2 tahlillerinde olduğu üzere daha süratli ve daha düşük maliyetli süreçlerin yapılması hedefleniyor.  

Abritrum geliştiricileri, otonom bir tertip olarak Arbitrum DAO’yu geçiş yaparak ağın idaresini merkezsiz hale getirdi. Böylece ağın yönetişim tokeni olarak kullanılan ARB’ye sahip olanlar ağ idaresinde kelam sahibi olurken yükseltmeler, yeni özellikler, fon tahsisi üzere mevzularda sunulan teklifler, seçim yoluyla değerlendirmeye alınıyor.

Arbitrum, bu yıl öne çıkan katman-2 ağlarından biri olarak Mart 2023 devrinde gerçekleştirdiği ARB airdrop’u ile büyük bir ilgi gördü. Arbitrum ağını öne çıkan özellikler ortasında Optimistic Rollup tahlilini kullanmasının yanı sıra mevcut Ethereum merkezsiz uygulamalarıyla uyumlu olması, düşük fiyatlarla süratli ve meselesiz süreçlere imkan tanıması, geliştiriciler açısından tanınan programlama lisanlarını kullanma esnekliği ve ARB stake eden doğrulayıcılar ağı aracılığıyla merkezsiz bir ağ olması var.

ARB tokeni, 2023 Eylül ayı prestijiyle 1,05 milyar dolar piyasa bedeliyle 41. en büyük kripto para pozisyonunda bulunuyor. Fakat Arbitrum ağı, bugün 1,7 milyar dolar kilitli toplam kıymetiyle (TVL) 783 milyon dolar TVL’ye sahip Polygon’un önünde yer alarak en yüksek kıymeti barındıran katman-2 tahlili olma unvanına sahip. 

Şu an Arbitrum ağında en büyükleri GMX, Uniswap, Radiant, Aave ve Stargate olmak üzere 451 protokol bulunuyor. Arbitrum ayrıyeten mevcut durumuyla Blockchain ağları ortasında Ethereum, Tron ve BSC’den sonra en büyük 4. ağ pozisyonunda bulunuyor.

Kripto para bölümünde daha spesifik faaliyetlerde bulunan katman-2 tahlilleri ortasında tekrar Ethereum ana ağı üzerinde inşa edilen Immutable X, zk-rollup teknolojisini kullanan ve NFT bölümüne ağırlaşmış birinci katman-2 tahlili olmasıyla farklılaşıyor.

Böylelikle Immutable X, daha süratli ve inançlı bir NFT çözünü sunmayı amaçlarken kullanıcıların pazar yerlerine cüzdanlarını bağlarken ağ değiştirmek zorunda kalmayacağı bir tahlil sunuyor. NFT koleksiyonları için katman-2 tahlili olarak isimlendirilen Immutable X ağının mahallî varlığı IMX, 624 milyon dolar piyasa kıymetiyle 55. sırada yer alırken ağdaki toplam kilitli paha, 32 milyon dolar üzere mütevazı bir ölçüye işaret ediyor.

Loopring, LRC varlığıyla piyasa kıymeti yüksek olan katman-2 kategorisinde yer alırken açık bir protokol olarak merkezsiz kripto borsaları oluşturmak için kullanılan bir ağdır. Bugün 82 milyon dolara yakın TVL’ye sahip olan Loopring, 238 milyon dolarlık piyasa kıymetiyle kripto sıralamasında 108. sırada yer alıyor. Loopring protokolü, 2019 yılında Ethereum ana ağına dağıtılırken o periyottan bu yana merkezi ve merkezsiz kripto para borsalarının avantajlarını birleştirerek eşsiz avantajlar sunmak ve verimsizlikleri ortadan kaldıran bir protokol oluşturmayı amaçlıyor.