Yılmaz: Vergide mevcut yapıyı tartışmalıyız

Yılmaz’ın yayında öne çıkan sözleri şunlar oldu:

OVP yeni periyotta en fazla mesai harcadığımız dökümanımız oldu. Bütün ilgili kısımlarla görüşerek programımızı hazırladık. OVP’nin arkasındaki güçlü siyasi iradenin altının çizilmesi lazım. Birinci defa Cumhurbaşkanımız OVP’yi açıkladı.

Ben çok farklı kesitlerle toplantılar gerçekleştirdim. Toplumun bütün bölümleriyle istişare ederek hazırlandı. Bir dökümanın hazırlanma süreci en azından son çıktı kadar kıymetlidir. Süreç iştirakçi halde yürütüldü.

Üçüncü vurgulamak istediğim mevzu çalışmanın grup ruhuyla yapılmış olması. Bütün arkadaşlarımızla birlikte bir grup çalışması sergiledik. Bütün bu taraflarıyla farklı bir program olduğunu düşünüyorum.

Yansımalar itibariyle gerçekçi bir program olarak değerlendirildiğini söyleyebilirim. Dünya Bankası’nın bu programa verdiği dayanak de kıymetli. Dünya Bankası 3 yıllık taahhüdünü 35 milyar dolara çıkardı. BAE ile 51 milyar dolarlık finansmanın, 11,5 milyar dolarının hızlanacağını, en geç yıl sonuna kadar bu kaynakların ülkemiz tarafından kullanılabileceğini söyleyebilirim. Teknik ayrıntılar konuşuluyor.

OVP ile ilgili 4 ana başlık var.

Birinci önceliğimiz sarsıntının yaralarını sarmak. Acil müdahaleler bitti fakat asıl iş artık başlıyor. Afet riski olan alanlarda da riski azaltıcı işleri yapmak.

İkinci başlığımız enflasyon. Enflasyonu kademeli biçimde tek haneli düzeye düşürecek bir perspektif ortaya koyduk.

Üçüncü başlığımız istihdamı ve büyümeyi olabildiğince korumak. Cumhurbaşkanımızın ortaya koyduğu perspektifi hiçbir vakit kaybetmemek. Bir ölçü büyüme suratımızda düşüş var ancak dünya ortalamasının üzerinde bir maksadımız var. Dünyanın önümüzdeki üç yılda yüzde 3 büyüme beklentisi var. Yılda 900 bin civarında ortalama istihdam yaratma amacımız var.

Dördüncü başlığımız sürdürülebilir toplumsal refahı oluşturma.

Bu dört maksada üç temel araçla ulaşmayı hedefliyoruz. Para siyaseti, maliye siyaseti ve yapısal ıslahatlar.

OVP’nin daha ayrıntılı halini bütçe ile şekillenecek yıllık programda göreceksiniz. Güzel bir çalışma yaptığımıza inanıyoruz, bundan sonrası uygulama.

Programa inanç duyulduğunu tabir edebilirim.

Son 3 ayda 22 milyarlık rezerv artışı

Kalkınmakta olan bir ülkeyiz. Yatırımları yapabilmek için tasarruflara gereksinimimiz var. Türkiye’nin bir cari açık problemi var. Yeni değil. OVP ile onu azaltmayı düşünüyoruz. Bu yıl sonu ulusal gelire oranla yüzde 4 öngörüyoruz cari açığı. OVP sonunda yüzde 2’lere düşeceğini öngörüyoruz. Dış kaynağa muhtaçlığımız olacak. Lakin değerli olan bunu sağlıklı, uzun vadeli kaynaklarla finanse etmek. Türkiye bunu geçmişte yaptı. 20 milyar dolara varan direkt yatırım çektiğimiz yıllar oldu. Rezervlerimiz de gelişecek. Son 3 ayda 22 milyar dolar rezervlerimiz gelişti. Brüt rezervler 120 milyar doları aştı.

KKM’de bir ölçü çözülmeye karşın oldu bunlar. Bu büyük bir muvaffakiyet.

Bunu nasıl geliştirebiliriz. Bu tanıtımla olur. Yatırım imkanlarınızı dünyaya tanıtmanız lazım.BAE’ye giderken hoş bir çalışma yaptık. Fırsatları listeledik. Gittiğimiz vakit genel bir laf söylemedik, somut proje tekliflerini ortaya koyduk. Uygun bir tanıtımla önemli bir yatırım çekebileceğimizi düşünüyorum. Türkiye uygun imkanlar sunuyor. Eylül sonuna kadar YOİKK’in hareket planını ortaya koymayı düşünüyoruz. YOİKK’i tesirli bir formda bu devirde çalıştıracağız.

2002 sonrası yaşadık bunu, itimat veren bir ortam oluşturduğunuz vakit hem enflasyonu düşürmek hem de büyümeyi sağlamak mümkün. Bunu yaptık biz.

Büyümenin kompozisyonu da çok kıymetli. Büyüme tüketim yüklü olursa enflasyonist büyüme olur. Arz yüklü bir büyüme enflasyonla çelişmez, hatta enflasyonu düşürücü katkısı da olabilir.

Tüketimin daha istikrarlı seyrettiği, yatırımın-ihracatın arttığı bir perspektiften bahsediyoruz. İthalata dayanan tüketim hem enflasyonu artırıyor, hem de cari açığı bozuyor.

Kıdem tazminatını personel kesiti temsilcileriyle istişare ederek çözmek istiyoruz. Kıdem tazminatında maalesef çok önemli sorunlar de var. Bir periyot fon oluşturup bununla sorunu çözme yaklaşımı vardı.

“Vergide mevcut yapıyı tartışmalıyız”

Vergi gelirlerindeki artış her vakit vergilerdeki artışla olmak zorunda değil.

Burada dört mevzu var. Birincisi biz bu yıl önlemler aldık. İkincisi kayıtdışıyla çok daha faal çaba kararlılığımız var. Tahakkuk-tahsisat oranlarını artırıcı önlemler öngörüyoruz. Dördüncüsü de enflasyon. Enflasyon kamunun masraflarını de artırıyor. Bütün bunlara bakarsak vergi artışını izah etmiş oluyoruz.

Türkiye’de herkes vergi ıslahatı yapılmalı diyor. Sadeleştirmekten bahsediyor beşerler. Direkt vergi-dolaylı vergi konusunda mevcut yapıyı tartışmalıyız. Dolaylı vergilerin hissesi bizde yüksek. Oransal olarak direkt vergilerin hissesinin artması gerektiğine inanıyorum toplumsal adalet açısından. Gelir seviyesi arttıkça daha fazla vergi ödenmesi manasına geliyor aslında. Dolaylı vergide bu ayrımı yapamıyorsunuz. Orada toplumsal adaleti dar gelirlilerin daha çok kullandığı eserlerdeki vergileri düşük tutarak sağlıyoruz.

Vergi gelirleri oran arttıkça artacak diye bir şey yok. Burada en kritik bahis kayıtdışılıkla uğraş. Kayıtdışı bir şey kalmaması gerekiyor. Bunu yapınca direkt vergiler de artmış oluyor.

Bu yıl sarsıntı için ayırdığımız kaynak 762 milyar TL. 2024’te bu 1 trilyon liranın üzerine çıkıyor. OVP periyodunda 3 trilyon üzerindeki kaynağı sarsıntı için harcayacağız. Bu sahiden büyük bir yük. 2025’ten beri bu yükte rahatlama olacak. Bu harcamalar tek seferlik harcamalar, yapısal bir yük getirmiyor.

“Kurda istikrarlı seyir öngörüyoruz”

OVP’nin ne bir kur kestirimi, ne de kur gayesi vardır. Kurla ilgili rastgele bir sayı açıklamış değiliz. Ortalama veriliyor orada, yıl sonunu lineer hesaplayanlar var. Bu yanlışsız değil.

Seçimlerden sonra kurda uzun mühlet değişim yaşanmamıştı, önemli bir düzeltme oldu. Bundan sonra o denli bir hareket beklememek lazım. Enflasyonun seyri, kaynak girişi ve inanç ortamı oada tesirli olur. OVP’de enflasyonun üzerinde bir kur seyri öngörmüyoruz. Kaynak girişi farklı olursa kuru farklı yerde görebilirsiniz. Bunları fazla abartmamak lazım.

Bunu TCMB’nin beklenti anketleriyle izlemekte yarar var. Kurda düzeltme oldu, olağan şartlar altında bu türlü bir hareket beklememek lazım. Mevcut bilgilerle önümüzdeki devirde daha istikrarlı bir seyir öngörüyoruz.

Memura gelecek sene oransal artış olacağı için daha yeterli bir artış olacak. Bu memur emeklisine de yansıyacak. Personel emeklileri ve minimum fiyatta de dengeleyici oranları çalışıyoruz.

Asgari emekli aylığına yüzde 114 artış yaptık. Buna karşın burada tekrar bir çalışma yürütüyoruz. Yıl sonuna kadar tamamlamayı planlıyoruz. Emeklimizin, çalışanımızın yanında olmaya devam edeceğiz.

Tasarruf demek kaynak kullanmamak değil, kaynakları verimli halde kullanarak tasarruf sağlayabilirsiniz.

2024 bütçesinde tek tek harcama kalemleri incelenecek. Toplumdan tasarruf bekliyorsak, kamu kurumlarını bunun dışında tutamayız.

KKM özü itibariyle süreksiz bir düzenek, vazifesini ifa etti. Muhakkak bir büyüklüğe geldiği için burada ani bir duraklama yapamayız. Basamaklı halde KKM’den çıkış olacaktır. KKM çözüldüğünde yabancı paraya gitmemeli ki kur istikrarı bozulmasın. KKM’yi TL mevduata yönlendirme olacak lakin bu bir anda olmayacak.

Önümüzdeki günlerde alternatif finans araçları duyabiliriz. Bunu finans heyetlerimiz çalışıyor. Bunu yalnızca bankacılık olarak düşünmeyin. Bankacılıkta parası olana para veren bir sistemimiz var. Bunu da tartışmamız gerekiyor. Teşebbüs sermayesi, proje sermayesi geliştirilmeli.

Sermaye piyasalarının, farklı enstrümanların da geliştirilmesi gerekiyor. İştirak bankacılığının da gelişmesi gerekiyor. Bütün bunları geliştirmeliyiz.

Reel kesime kredide kamu bankaları üzerine düşeni yapıyor. Özel bankalarda maalesef daha çok tüketime kaynak sağlayan bir yapı var. Düzenlemeler özel bankaları daha çok ticari kredilere yöneltecektir diye düşünüyorum.

Her periyodu kendi şartlarına nazaran pahalandırmak gerekir. Tüm dünyada harikulâde önlemlerin alındığı bir devir yaşadık. Dünya da dezenflasyonist, farklı bir periyoda girdi.

OVP yeni çıpa. Siyasi istikrar olmadan ekonomik istikrar olmuyor. Belirsizlik iktisadın en büyük düşmanı. Mayıs ayında 5 yıllık bir pencere açıldı. Yeni periyotta daha farklı bakmamız lazım. Sıkıntı bir devirdeyiz lakin sıkıntı devirler fırsatları getiren devirlerdir. Sıkıntı vakitte düzgün yöneten başkanları olan ülkeler öne çıkabilirler.

2026’da 1,3 trilyon dolarlık ulusal gelire ulaşacağız. Dünya Bankası’nın sınıflandırmasına nazaran 2026’da yüksek gelirli ülkeler ligine adım atmış olacağız. OVP’nin en kıymetli çıktılarından biri bu olacak.