İtalya-Çin bağlarında “Kuşak ve Yol Girişimi” muamması

İtalya, 2019’da dahil olduğu “Kuşak ve Yol Girişimi”nden ayrılmayı tartıştığı periyotta Başbakan Yardımcısı ve Dışişleri Bakanı Antonio Tajani, 3-5 Eylül’de Pekin’e yaptığı ziyaret öncesi ve sırasında verdiği iletilerle dikkati çekti. Ziyaret öncesinde “İtalya’nın İpek Yolu Girişimi’nden (Kuşak ve Yol) beklediğini alamadığını” lisana getiren Tajani, Pekin’de de “Güçlenen işbirliğimiz için yeni bir dönem” açıklamasını yaptı.

Çin Dışişleri Bakanı Vang Yi ise Tajani ile görüşmesinde iki ülkenin de birbirine ihracatının arttığına işaret ederek, bu sonuçları üreten “kapsamlı stratejik ortaklığa” bağlı kalınması gerektiğini vurguladı.

İç siyasi krizler sebebiyle hükümet ömürlerinin ortalama yaklaşık 1,1 yıl olduğu İtalya’da hükümetlerin sık sık değişmesinin, ülkenin dış siyaset ve dış ticaretinde de birtakım yansımaları oluyor. Son yıllarda bu duruma en net örnek ise İtalya-Çin bağlantılarında yaşanıyor.

İtalya’da 2018’deki seçimlerden zaferle çıkan sistem tersi 5 Yıldız Hareketi (M5S) ile ikinci sırada çıkan çok sağcı Lig Partisinin o periyot teknokrat bir isim olan Giuseppe Conte’nin başbakanlığında kurduğu 1. Conte hükümeti, ülkeye daha fazla yatırım ve iştirak çekebilme arayışına girdi.

Bu kapsamda periyodun Başbakanı Conte, 21 Mart 2019’da Çin Devlet Lideri Şi Cinping ile Roma’da “Yeni İpek Yolu” olarak da anılan “Kuşak ve Yol Girişimi”ne İtalya’nın katılmasına dair mutabakat zaptı ile birtakım ekonomik işbirliği mutabakatlarını imzaladı. Bu imzalarla İtalya, Çin’in şu ana kadarki en büyük global altyapı teşebbüsü olan “Kuşak ve Yol”a katılan tek G7 üyesi ülke oldu.

1. Conte hükümeti, bu adımla hem ülkeye Avrupa dışında büyük yatırımlar çekmeyi hem de İtalyan ihracatının geniş Çin pazarına erişim imkanını artırmayı ve bu biçimde iki ülke ortasındaki ticari bağlantıyı dengelemeyi hedefliyordu.

İtalya’nın bu teşebbüse dahil olması, Batılı müttefiklerinin yanı sıra ülke içinde kendini klâsik Avrupa ve Atlantikçi olarak konumlayanlar tarafından da eleştirildi.

Ağustos 2019’da Matteo Salvini liderliğindeki Lig Partisinin 1. Conte hükümetini bozmasının akabinde yeni hükümeti, tekrar Giuseppe Conte, bu sefer M5S ve “Kuşak ve Yol Girişimi”ne girilmesini daha evvel eleştiren Demokratik Partinin (PD) ana kolonlarını oluşturduğu koalisyonun başına geçerek kurdu.

2. Conte hükümeti, Çin’le bağlantılar ile “Kuşak ve Yol”a, 1. Conte hükümetine göre daha az ilgi gösterdi.

2. Conte hükümetinin koalisyondaki çatlak nedeniyle Şubat 2021’de dağılmasının akabinde ülkede Kovid-19 salgınının yol açtığı fevkalâde durumla aktif çaba ve süratli ekonomik toparlanma için teknokrat isim olan eski Avrupa Merkez Bankası Lideri Mario Draghi liderliğinde geniş kapsamlı koalisyon hükümeti kuruldu.

Euro-Atlantikçi tavrıyla dikkati çeken Draghi hükümeti, ABD’ye daha yakın bir durum benimserken Çin ile irtibat, evvelki Conte hükümetlerine nazaran besbelli biçimde azaldı. Buna ek olarak birebir devirde Draghi hükümeti, Çinli Huawei firmasının İtalya’daki 5G ağlarını genişletmesine de müsaade vermedi.

İtalya’da 25 Eylül 2022’deki genel seçimlerden evvelki seçim kampanyası periyodunda Çin ile imzalanan “Kuşak ve Yol Girişimi”ne dair mutabakatı “hata” olarak niteleyen İtalya’nın Kardeşleri (FdI) Partisi başkanı Giorgia Meloni, başbakan olduktan sonra “Atlantikçi” bir çizgi izleyeceğinin sinyalini Ukrayna Savaşı bağlamında verdiği iletilerle gösterdi. Meloni, Pekin ile bağlantılar bağlamında ise mayıs ayında yaptığı açıklamada “Kuşak ve Yol” için “Tartışmaya açık bir bahis. Karar vermek için vakit var.” tabirlerini kullandı.

İtalya, “Kuşak ve Yol”dan ince bir çıkış yolu arıyor

Meloni, Ağustos’ta yaptığı açıklamada da “İpek Yolu’nu parlamentoda görüşmemiz gerekecek, sonra da Çin hükümetiyle bu mevzuyu huzur içinde dostça konuşacağız. Münasebetlerin sağlam kalacağına inanıyorum.” dedi.

Son olarak Başbakan Yardımcısı ve Dışişleri Bakanı Antonio Tajani, 2 Eylül’de Çin ziyaretinden evvel yaptığı açıklamada, İpek Yolu olarak anılan teşebbüsün İtalya’ya beklediği sonuçları getirmediğini, bununla birlikte Çin ile ekonomik işbirliği ve üst seviye ilgileri geliştirmek istediklerini kaydetti.

İtalyan hükümetinin üst seviye isimleri, “Kuşak ve Yol Girişimi”ne dair temkinli iletiler verirken karar merci olarak İtalyan Parlamentosunu işaret ediyor.

Sayılar, İtalya’nın “Kuşak ve Yol”dan aradığını bulamadığını gösteriyor

Uluslararası Siyasi Çalışmalar Enstitüsünün (ISPI), Temmuz ayında yayımladığı makaleye nazaran, İtalya’nın “Kuşak ve Yol Girişimi”ne dahil olduğu 2019’da 14,5 milyar euro olan ticaret hacmi 2022’de 18,5 milyar euroya çıkarak ölçülü artış kaydetti. Buna rağmen Çin’in birebir devirde İtalya’ya ihracatı 33,5 milyar eurodan 50,9 milyar euro düzeyine ulaştı.

Makalede 2019’da “Kuşak ve Yol Girişimi” için mutabakat zaptı imzalanırken iki ülke ortasında ticari alakayı dengeleme hedefinin, geçen 4 yılın akabinde “hedeflenen sonucu vermediği” söz edildi.

Buna ek olarak, İtalyan basınında yer alan haber ve yorumlarda son 10 yılda Çin’den İtalya’ya 16 milyar euroluk yatırım yapıldığı, buna rağmen birebir devirde “Kuşak ve Yol Girişimi”ne dahil olmayan İngiltere’ye 51,9 milyar euro, Almanya’ya ise 24,8 milyar euroluk yatırım gerçekleştirildiğine işaret edildi.

İtalya ve Çin’in 2019’da 5 yıllığına imzaladığı “Kuşak ve Yol Girişimi”, taraflardan birinin çekildiğini evvelden bildirmemesi durumunda 2024’te bizatihi yenilenecek.

İtalyan hükümetinin bu mevzuyu aralık ayında parlamentonun gündemine getirmesi ve “Kuşak ve Yol”da kalıp kalmamayı karara bağlaması bekleniyor.