Antik ayak izleri, insanların sanılandan çok daha evvel ayakkabı giymiş olabileceğini gösteriyor

Güney Afrika’da keşfedilen antik ayak izlerine ait yeni bir tahlil, bu izleri bırakan insanların sert tabanlı sandaletler giyiyor olabileceğini öne sürüyor. Araştırmacılar, uzak geçmişte ayakkabı kullanımına ait kesin bir sonuca varmak konusunda isteksiz olsa da, izlerin olağandışı özellikleri, Orta Taş Devri’nde insanların ayaklarını keskin kayalardan korumak için ayakkabı kullandığına dair şimdiye kadarki en eski delili sağlayabilir.

Araştırmanın muharrirleri, Cape kıyısındaki üç farklı yerde taş levhalar üzerinde bırakılmış, hiçbiri direkt tarihlendirilmemiş olan âlâ korunmuş izleri incelediler. Araştırmacılar, yakındaki öbür kayaların ve çökeltilerin yaşlarına dayanarak Kleinkrantz isimli bölgede bulunan izlerin 79.000 ila 148.000 yıl ortasında olabileceğini öne sürüyor.

Çıplak ayaklı insan izlerinden farklı olarak, bu ayak izleri ayak parmağını göstermiyor lakin “yuvarlak ön uçlar, keskin kenar boşlukları ve kayış ilişki noktalarının mümkün kanıtlarını” gösteriyor. Goukamma isimli bir bölgede bulunan misal izlerin 73.000 ila 136.000 yıl evvel bırakıldığı iddia ediliyor. Son bir örnek ise Addo Fil Ulusal Parkı’ndaki The Woody Cape’de bulunuyordu.

Çalışmanın muharrirleri, “Her durumda, argüman edilen izlerin boyutları, hominin izleriyle genel olarak tutarlıdır” diye yazıyor ve devam ediyor: “İz boyutları ya genç iz yapıcılarının ya da küçük yetişkin hominin iz yapıcılarının izlerine karşılık geliyor üzere görünüyor.”

Araştırmacılar, bu sonucu test etmek için Güney Afrika’nın Yerli San halkının tarihî olarak kullandığı iki farklı ayakkabıya (her ikisi de şu anda müzelerde koruma ediliyor) benzeyen sandaletler giyerek kendi ayak izlerini oluşturdular. Deneyler, sert tabanlı ayakkabıların ıslak kum üzerinde kullanılmasının, tıpkı Kleinkrantz’daki işaretler üzere keskin kenarlı baskılar bıraktığını, parmak izi bırakmadığını ve deri kayışların tabanla buluştuğu yerlerde girintiler bıraktığını ortaya çıkardı.

Araştırmacılar, “Kanıtları kesin olarak değerlendiremesek de, üç bölgeyi sert tabanlı sandaletler kullanan ayakkabılı hominin izcilerin varlığına işaret ediyor olarak yorumluyoruz” diye yazıyor. Bu cins ayakkabıların kullanımına muhtemel bir münasebet sunarak, kıyıdaki yiyecek aramanın keskin kayalara tırmanmayı gerektirdiğini ve birebir vakitte deniz kestanelerine basma riskini de beraberinde getirdiğini belirtiyorlar.

“Orta Taş Devri’nde önemli bir ayak yaralanması vefat manasına gelebilirdi” diyorlar. Bu yüzden de sandaletler sözün tam manasıyla hayat kurtarıcı araçlar olacaktır.

Kaya işaretlerini yorumlamanın zorluğu ve Orta Taş Devri’nden kalma hiçbir gerçek ayakkabının bulunamaması göz önüne alındığında, araştırmacıların neden daha kararlı sözler kullanmaktan kaçındığı anlaşılabilir. Şu ana kadar elimizde bulunan dünyanın hayatta kalan en eski ayakkabısı Oregon’dan gelen 10.000 yıllık ağaç kabuğundan dokunmuş bir çift ayakkabıdır ve araştırmanın önerdiği periyoda ilişkin rastgele bir deri sandalet çok uzun vakit evvel çürümüş olacaktır.

İsrail ve Ermenistan’dan gelen öbür örneklerin yaklaşık 5.500 yıllık olduğu tarihlenirken, mumyalanmış Buz Adam Ötzi’nin 5.000 yıldan biraz daha uzun bir müddet evvelki mevtinde de sandaletlerinin olduğu tespit edildi.

Bu çalışmadan evvel ayakkabı kullanımına dair en eski gösterge, Neandertal çocuklarının 130.000 yıl evvel Yunanistan’daki bir mağarada bıraktığı iki izden geliyordu. Fransa’daki öbür Neandertal izleri de ayakkabılı ayakların ispatı olarak yorumlandı, lakin her iki hadise hakkında da tartışmalar devam ediyor.

Bu çeşit tahlillerin zorluğunu vurgulayan çalışma müellifleri, 1880’lerde Nevada’da keşfedilen izlerin başlangıçta sandalet giyen bir beşere atfedildiğini, fakat daha sonra dev bir tembel hayvan tarafından bırakıldığının ortaya çıktığını belirtiyor. Araştırmacılar, “Bu durumda, çıplak ayaklı homininlerin izlerinden epeyce farklı olan, hominin olmayan tembel hayvanların izleri, başlangıçta profesyonel paleontologlar tarafından ayakkabılı homininlerin izleriyle karıştırıldı” diye yazıyor.

Bu yüzden müellifler, sahiden emin olmadıkları beyanlarda bulanmak istemiyor ve bulguları hakkında büyük savlarda bulunma fırsatından kaçınıyorlar. Fakat tahlillerine dayanarak, “insanların Orta Taş Evresi sırasında kumul yüzeylerini geçerken sahiden de ayakkabı giymiş olabileceğini” öne sürüyorlar.

Çalışma Ichnos mecmuasında yayınlandı.