BRICS Doruğu’nda ana gündem dolar hegemonyasından kurtulmak

Güney Afrika Cumhuriyeti, 22-24 Ağustos tarihlerinde 15. BRICS Doruğu’na mesken sahipliği yapacak.

BRICS ortak para ünitesi, ABD dolarının hegemonyasını kırabilir

Zirvenin ana gündem unsurunu ABD dolarına rakip olması planlanan “BRICS ortak para birimi” teşkil ediyor.

BRICS’in ekonomik hacmi göz önüne alındığında, ortak para ünitesinin ABD dolarının global hegemonyasını kırması bekleniyor.

Topluluğun en güçlü iktisadı Çin, ortak para ünitesi fikrinin en büyük destekleyicisi olarak öne çıkıyor. Güney Afrika üzere görece küçük iktisada sahip üyeler ise bu bahiste çekimser davranıyor.

Nitekim ortak para ünitesine geçiş, Çin’e gerek BRICS içinde gerekse rakibi ABD karşısında çok güçlü avantajlar sağlarken Güney Afrika üzere kırılgan ekonomiler açısından ulusal para ünitesi yerine ortak para ünitesi kullanmak soru işaretleri oluşturuyor.

“Küresel ticaretteki yerimizi istiyoruz”

Öte yandan yapılan açıklamalar daha temkinli bir tonla gerçekleştiriliyor. Toplantıya konut sahipliği yapacak Güney Afrika’nın Lider Yardımcısı Paul Mashatile, BRICS ülkelerinin Salı gününden yapacakları toplantıda dolara bağımlılığı azatlmanın yollarına odaklanacaklarını açıkladı. Mashatile Pazartesi günü BRICS ülkelerinin iş adamlarına yaptığı konuşmada, “Bugün dünya bu bloğun farkına varıyor. Biz Batı ile rekabet etmek için burada değiliz. Global ticaretteki yerimizi istiyoruz” tabirlerini kullandı.

Güney Afrika Maliye Bakanı Enoch Godongwana da Salı günü verdiği demeçte, “Mevcut tartışma BRICS ülkelerinin kendi içindeki projeleri kendi para üniteleriyle nasıl finanse edeceğidir” diye konuşurken Güney Afrika’nın SWIFT global ödeme sisteminde çekilmeyi yahut dolar kulanımını sınırlamayı düşünmesi için şimdi erken olduğunu belirtti.

“Hindistan’tan mal almak için neden dolar arıyorum?”

Eski Nijerya Devlet Lideri Olusegun Obasanjo doların global ticaretteki rolünü eleştirerek, “Hindistan’dan mal satın almak istiyorum. Neden dolar kullanmalıyım? Bu, Hindistan’dan yahut Brezilya’dan satın almak istediğim her şeyi dolar aramadan satın almamı sağlayacak bir ödeme sistemi” dedi.

Yine de bugüne dek üyeler ortasında yaşanan derin bölünmeler uzlaşmaya bağlı bloğun Memleketler arası Para Fonu, Dünya Bankası yahut Birleşmiş Milletler Güvenlik Kurulu üzere kurumlar üzerindeki nüfuzunu artırma yeteneğini sınırladı. 2015’te kurulan BRICS Kalkınma Bankası sekiz yıllık faaliyet müddetinde sırf 32,8 milyar dolarlık kredi verdi. Bu sayı IMF yahut Dünya Bankası’nın tıpkı devirde verdiği kredinin çok küçük bir kısmına karşılık geliyor.

Zirvede topluluğun genişlemesine yönelik tarihi adımlar atılabilir

BRICS kümesi, gerek ekonomik potansiyeli gerekse Batı merkezli sisteme güçlü bir alternatif teşkil etmesi bakımından bilhassa gelişmekte olan ülkelerin ilgisini çekiyor.

Güney Afrika, temmuzda BRICS’e iştirak için 22 ülkenin resmi müracaat yaptığını, “eşit sayıda” ülkenin de gayriresmi olarak üyeliğe ilgi gösterdiğini duyurmuştu.

Arjantin, BAE, Bahreyn, Bangladeş, Belarus, Cezayir, Endonezya, İran, Kazakistan, Küba, Mısır, Nijerya, Senegal, Suudi Arabistan, Tayland, Tunus, Uruguay ve Venezuela, resmi müracaatta bulunan ülkeler ortasında.

Başta Çin olmak üzere tüm üye ülkeler, topluluğa yeni üye alımlarına sıcak bakıyor. Genişleme konusu, Johannesburg’daki doruğun ana gündem hususlarından birini oluşturuyor. Tepede yeni üyelikler için tarihi adımlar atılması bekleniyor.

Putin, tepeye görüntü konferansla katılacak

Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin, Memleketler arası Ceza Mahkemesinin (UCM) hakkında verdiği yakalama kararı nedeniyle tepeye görüntü konferansla katılacak.

Güney Afrika’nın UCM’ye taraf ülkelerden biri olması nedeniyle Putin’i tutuklamakla yükümlü bulunması, geçen aylarda konut sahibi ülkenin en değerli gündem hususlarından birini oluşturmuştu.

Bunun üzerine Kremlin idaresi, tepeye Putin’i temsilen Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov’un katılacağını duyurmuştu.

Öte yandan mesken sahibi Güney Afrika, “BRICS ve Afrika: Karşılıklı Hızlandırılmış Büyüme, Sürdürülebilir Kalkınma ve Kapsayıcı Çok Taraflılık için Ortaklık” temasıyla düzenlenecek doruğa 53 Afrika ülkesinin önderlerini davet etti.

Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika Cumhuriyeti’nden oluşan BRICS ülkeler kümesi, dünya nüfusunun yüzde 40’ından, global hasılanın da yüzde 30’undan fazlasına sahip güçlü bir platform olarak öne çıkıyor.

Johannesburg kentindeki Sandton Kongre Merkezi’nde 22-24 Ağustos’ta düzenlenecek tepe, yeni üye alımları ve ortak para ünitesi konusunda atılacak adımlar açısından kritik kıymet taşıyor.

BRICS’e halihazırda ortalarında çok sayıda Müslüman ülkenin de yer aldığı 22 resmi müracaat bulunuyor. BRICS ortak para ünitesinin, hayata geçirilmesi durumunda gelecekte ABD dolarının tahtını sallaması bekleniyor.

BRICS

İsmini üye ülkelerin İngilizce’deki isimlerinin baş harflerinden alan BRICS, üyeleri ortasında siyasi, ekonomik ve kültürel işbirliğini amaçlıyor.

Brezilya, Rusya, Hindistan ve Çin’in 2009’da düzenlenen birinci dorukta temellerini attığı topluluk, 2010’da Güney Afrika’nın iştirakiyle son halini aldı.

BRICS İş Kurulunun raporuna nazaran, üye ülkelerin toplam gayrisafi yurt içi hasılası (GSYİH) 56 trilyon doları geçiyor ve global hasılanın yüzde 31,5’ini oluşturuyor. Buna nazaran bu oranın 2030’a gelindiğinde yüzde 50’ye ulaşması öngörülüyor.

Ayrıca BRICS ülkeleri, global ticaretin yüzde 18’ini denetim altında tutuyor ve dünya genelinde yabancı yatırımların yüzde 22’sini teşkil ediyor.

Öte yandan, 3,2 milyarlık toplam nüfusuyla, dünya nüfusunun yüzde 41’ini oluşturan BRICS ülkelerinin toplam yüz ölçümleri de dünyanın karasal yüz ölçümünün yüzde 26,7’sine tekabül ediyor.

Yeni Kalkınma Bankası (NDB)

BRICS ülkelerinin 2015’te kurduğu Yeni Kalkınma Bankası (NDB), eski ismiyle BRICS Kalkınma Bankası ise global sistemde Milletlerarası Para Fonu ve Dünya Bankasına alternatif bir aktör olarak öne çıkıyor.

Merkezi Çin’in Şanghay kentinde bulunan NDB, 100 milyar dolar başlangıç sermayesiyle kuruldu ve bu vakte kadar toplam 98 proje için 32,4 milyar dolarlık fon sağladı. Bu projelerden 280 milyon kişinin yararlanması öngörülüyor.

Bangladeş, Mısır, Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ve Uruguay’ın iştirakiyle 2021’de üye sayısını 9’a çıkaran bankanın, gelecek süreçte Suudi Arabistan ve Cezayir üzere yeni üyelerle genişlemesi bekleniyor.

2040 yılında dünya üretiminin yarısını BRICS yapacak

Bloomberg Economics’in hesaplamalarına nazaran BRICS 2040’a kadar global üretimin yarısını gerçekleştirecek. Bu sayı G7 ülkelerinin iki katına karşılık gelirken yüzyılın başından itibaren ivmenin BRICS ülkelerine yanlışsız kaydığına işaret ediyor.

Blok, artan yükünün dolara olan bağımlılığı azaltmaya yardımcı olmasını bekliyor. BRICS başkanları ABD’nin jeopolitik liderliğine meydan okuma isteğinin bir kesimi olarak ödemeleri üye ülkelerin para üniteleriyle artırmanın yollarını arayacak.

Uzun vade gayelerinden en değerlisi ise dolara meydan okuyacak bir ortak para ünitesi oluşturmak.