Dünya’nın en kıymetli metalinin altın olduğunu mu sanıyorsunuz? Yanılıyorsunuz…
Dünya’nın en pahalı ve az metalleri düşünüldüğünde akla birinci gelen altın olacaktır. Lakin izafî olarak üst sıralarda yer alan bu metal aslında hem fiyat hem de azlık açısından birinci sırada yer almıyor.
Farklı metallerin mali bedelleri talebe ve erişime bağlı olarak biraz farklılık göstermelerinden ötürü tutarsızdır. Altın, çok fazla alanda kullanılması, iletkenliği, dayanıklılığı ve hoş görünümü nedeniyle neredeyse kesin bir halde en değerli birinci beş metal ortasında yer alıyor. Altın fiyatları (bu yazı itibariyle ons başına yaklaşık 1.850 dolar) epeyce etkileyici olsa da, rodyumla karşılaştırıldığında nitekim değersiz kalabiliyor.
Şu anda en kıymetli ve en az metallerden biri olan rodyumun ons başına fiyatı bu yazı yazılırken yaklaşık 10.300 dolardır. Rodyumun bu kadar kıymetli olmasının birkaç farklı sebebi bulunuyor.
Rodyum nedir; neden bedelli?
Rodyum oksijenle basitçe tepkiye girmez, bu da onu bir asil metal yapar ve hem korozyona hem de oksidasyona güçlü kusursuz bir katalizör olduğu manasına gelir. Genel sağlamlığı ve 1.964 santigrat derece olan yüksek erime noktası, onu platin, paladyum, osmiyum, iridyum ve rutenyumun yanı sıra platin kümesi metaller ortasına yerleştirir.
600 santigrat dereceye kadar su ve hava sıcaklıklarına dayanma ve birden fazla asitte çözünmez kalması, rodyumu otomobillerde, uçaklarda, elektrik kontaklarında ve yüksek sıcaklık termokupl ve direnç tellerinde kullanım için çok taraflı hale getirir.
Royal Society of Chemistry’nin belirttiği üzere, platin kümesi metallerin en enderi olan rodyum, Dünya’nın kabuğunda yaklaşık milyonda 0,000037 kesim bulunurken, altın milyonda yaklaşık 0,0013 modül bulunur. Ağırlıklı olarak Güney Afrika ve Rusya’da üretilen rodyum, yüzde 0,1’e kadar pahalı metal içeren bakır ve nikel cevherlerinin rafine edilmesinin bir yan eseri olarak bulunabilir. Yılda yaklaşık 16 ton rodyum üretiliyor ve yaklaşık 3.000 ton rezerv olduğu iddia ediliyor.
Rodyum, Güney Amerika’dan bir kesim platin cevherinden elementi çıkaran İngiliz kimyager William Hyde Wollaston tarafından 1803’te keşfedildi. Wollaston, öbür bir platin kümesi metal olan paladyumu keşfettikten kısa bir müddet sonra bu bulguyu gerçekleştirdi.
Genellikle platin birikintileriyle birlikte bulunan rodyum, Wollaston’ın örneğinden platin ve paladyumun çıkarılması ve geride kalan koyu kırmızı tozun hidrojen gazıyla işlenerek kıymetli metal Rodyumu ortaya çıkarması ile elde edildi.
Parlak, yansıtıcı gümüş-beyaz bir renkle parlayan katı metal, rodyum ismini Yunanca gül manasına gelen “rhodon” sözünden alıyor. Bu isim, metal tuzlarının kırmızı rengini tabir ediyor.
Nadir bulunmasına ve hoşluğuna karşın, 2019 istatistikleri, rodyum talebinin neredeyse yüzde 90’ının, Dünya’nın en az pahalı metallerinden biri için muhtemelen pek uygun bir kullanım üzere gözükmeyen katalitik konvertörlerin üretimindeki oto-katalizör bölümünden geldiğini gösteriyor.
