UNDP/Vinton: Zelzele bölgesinde küçük işletmelerin kapanması önlenmeli

Uluslararası kuruluşların temsilcileri, sarsıntı bölgesinde sürdürülebilir toparlanmanın enkazın geri dönüşüme uygun biçimde kaldırılmasıyla başlaması gerektiğini belirterek, bölgedeki küçük ve orta ölçekli işletmelerin uzun vadeli sürdürülebilir finansman sistemleriyle desteklenmesine muhtaçlık duyulduğunu söz etti.

Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) Türkiye Mukim Temsilcisi Louisa Vinton, yaptığı açıklamada, zelzele bölgesinde yine toparlanma çalışmalarının hayatın olağana dönmesi açısından kritik ehemmiyette olduğunu vurguladı.

Felaketin boyutlarının gibisi görülmemiş bir düzeyde olduğunu söz eden Vinton, “Geride enkazda insanların konutları, hayalleri, anıları, her şeyi kaldı. Lakin o denli büyük bir felaket ki 100 milyon metreküp enkaz oluşturdu ve bu çok büyük bir ölçü. 1999 zelzelesinden öğrenilen derslerden biri enkazın kaldırılması konusunda olmalı. Bu enkazın süratle göz önünden kaldırılması için rastgele bir yere boşaltılmaması gerekiyor. Bu, sonrası için daha fazla maliyet ve zorluk oluşturacak bir durum. Bilhassa hassas doğal alanlar ve kritik su tedariki sağlayan bölgeler olmamasına dikkat edilmeli” diye konuştu.

Vinton, enkazın büyük bir kısmının geri dönüştürülebilir olduğunu belirterek, “Şu anda verilen kararlar on yıllarca insanların hayatını etkileyecek” dedi.

“150 bin küçük işletme sarsıntıdan büyük ölçüde etkilendi”

Louisa Vinton, enkaz kaldırma ve tekrar toparlanma uğraşları sürerken, bölgede “normale dönüş” hissiyatını sağlayabilmek için çalışma hayatı ve iş yerlerinin tekrar açılmasının değerine işaret etti. Vinton, şöyle devam etti:

“Uluslararası topluluğa bizim bildirimiz, bu felaketin boyutunun ne kadar büyük olduğunun anlaşılması. BM Genel Sekreteri Antonio Guterres’in de söylediği üzere, Türkiye’nin yıllardır Suriyelilere gösterdiği cömertliği, artık Türkiye’ye gösterme vakti. Bu, yalnızca bölgedeki fiziki altyapının yine inşasının finanse edilmesi yahut desteklenmesi açısından değil, toplumun olağana dönmesi açısından çok kıymetli. Bölgenin tekrar kalkınmasını desteklemek için birçok finansal sistem da mevcut. Milletlerarası Çalışma Örgütü’nden öğrendiğimiz birinci sayılara nazaran, bölgede 150 bin küçük işletme zelzeleden büyük ölçüde etkilendi. Türkiye’de ve bilhassa bu bölgede, beşerler genelde aile işletmeleriyle geçimini sağlıyor. Bu açıdan, bu işletmelerin iflas etmesini yahut kapanmasını engelleyecek düzeneklerin devreye girmesi gerekiyor. Süreçlerin kolaylaştırılması ve finansman musluğunun olabildiğince süratli ve yaygın halde açılması gerekli.”

Vinton, sarsıntı bölgesinde tekrar toparlanmanın bayanların liderlik ettiği işletmeler ve bayan teşebbüsçüler başta olmak üzere kapsayıcı formda sağlanması gerektiğini vurguladı.

“Yeniden yapılanma maliyetli olabilir”

Dünya Bankası Kıdemli Ekonomisti Sibel Kulaksız ise genelde afetler sonrası fizikî hasar, ekonomik kayıplar ve kurtarma muhtaçlıklarının maliyetlerini belirlemek için afet sonrası muhtaçlık değerlendirmesi tahlili yapıldığını ve bu tahlilin kısa müddette tamamlanmasının akabinde tekrar yapılanma kademesine geçildiğini anlattı.

Bir sonraki etapta yine yapılanma için stratejiler geliştirildiğini aktaran Kulaksız, “Depremin fizikî tesirleri, hasar ve kayıpların ekonomik kıymeti, etkilenen nüfusun yaşadığı insani sorunlar ve bunun sonucunda ortaya çıkan kısa ve uzun vadeli gereksinimler kıymetlendirilir. Öncelik elbette acil insani davete yanıt verilmesidir. Bunun yanı sıra kısa ve uzun vadeli sektörel müdahaleler belirlenir. Tekrar yapılanma maliyetli olabilir” dedi.

DB’nin finansmanı acil durum inşası, iklim ve afete dirençli kentler için

Sibel Kulaksız, Dünya Bankası’nın öbür üye ülkelere olduğu üzere Türkiye’ye de zelzele ve doğal afetler konusunda önemli dayanak sağladığını kaydetti.

Banka’nın zelzeleden çabucak sonra 1,8 milyar dolarlık paket açıkladığını anımsatan Kulaksız, “Bu ölçünün 780 milyon doları, Türkiye’de devam etmekte olan iki projenin bütçelerinden gelecek. Bu projeler; Türkiye Zelzele, Sel ve Orman Yangınları Acil Durum Yine İnşa Projesi ve İklim ve Afete Dirençli Kentler Projesi. Bütçenin bu kısmı, temel altyapının yine inşası için kullanılacak. Ayrıyeten, Dünya Bankası zelzeleden etkilenen insanları direkt desteklemek için ek 1 milyar dolarlık paket hazırlıyor” diye konuştu.

Deprem bölgesinde tekrar kalkınmanın sürdürülebilir halde sağlanması için çeşitli finansal araçlar ve teknik takviye sağlanabileceğini belirten Kulaksız, yine kalkınma sürecinde küçük işletmeler için atılabilecek adımları şöyle anlattı:

“Deprem bölgesindeki küçük işletmelerin büyük çoğunluğunun neredeyse sıfırdan başlaması gerektiğinden bu mevzu öncelikli programlardan biri olmalı. Dünya Bankası, KOBİ’lere büyük takviye veriyor ve bu işletmelerin finansmana erişimini düzgünleştirmek için çalışıyor. Öteki taraftan, memleketler arası kabul gören en tesirli mali siyaset, sarsıntıdan etkilenen küçük işletmelere ve hane halklarına direkt nakit takviyesi sağlamaktır. Bu, genel bütçeden mali transferler yoluyla yapılabilir. Afetlerden en çok etkilenen bireyler her vakit düşük gelir kümesine mensup olduğu için bu bireyleri direkt hedefleyen toplumsal müdafaa siyasetleri uygulanmalıdır.”