Birtakım sineklerde, kimsenin beklemediği bir yetenek olduğu ortaya çıktı

Birçok göçmen cins, seyahatleri sırasında gerçek yolda kalmak için Dünya’nın manyetik alanını kullanır. Fakat göçmen olmayan bir hayvan olan Drosophila meyve sineği üzerinde yapılan bir araştırma, tıpkı yeteneğin birtakım beklenmedik canlılarda da var olduğunu gösteriyor. Hatta, tahminen de, beşerler olarak bu yeteneğe sahip olmadığımız için az ve garip olanlar bizler olabiliriz.

Hayatta kalma arayışında, dünya hakkındaki bilgilere, bilhassa de rakiplerinizin sahip olmadığı bilgilere erişim son derece pahalıdır. Bu nedenle, hayvanların etraflarındaki dünyayı gözlemlemek için şaşırtan bir dizi usul geliştirmeleri şaşırtan değil. Manyetik alanlar da bu prosedürlerden biridir, lakin insanlığın güçlü elektromıknatısları icadından evvel bunları fark etme yeteneği ekseriyetle çok zayıftı. Manyetik alanları tespit etmek için gereken efor, ışık yahut ses için gerekenden çok daha fazlaydı.

Sonuç olarak, biyologlar, sadece Dünya üzerindeki yerlerini sahiden bilmesi gereken hayvanların, örneğin göçmen güvercinler yahut kaplumbağaların, manyetorepsiyondan yararlandığını düşünüyorlardı. Fakat Nature’daki bir makale bunu sorguluyor.

Drosophila’nın manyetik alanı algılama yeteneğine sahip olma mümkünlüğü, 2015 yılında sinekler tarafından üretilen ve kendisini manyetik alanlarla hizalanacak formda yönlendiren bir MagR proteininin tanımlanmasıyla ortaya çıktı.

Yeni yayınlanan makale, sinek hücrelerinin manyetik alanları tespit edebildiği iki formülü göstererek bir adım ileri gidiyor. Evvelki çalışma, kriptokromlar olarak bilinen fotoreseptör proteinlerini, Drosophila tarafından alanları tespit etmek için kullanılan sensörler olarak tanımladı. Görünene nazaran kriptokrom üretmeyecek halde tasarlanmış sineklerde bu yetenek başarısız oluyordu ve onları manyetik olarak kör bırakıyordu.

Yeni makalenin müellifleri, kriptokromların bunu kuantum üstün konumlandırmanın güçlerinden yararlanarak yaptığını gösteren çalışmaya işaret ediyor. Fakat tıpkı vakitte grup, kriptokromlara olan gereksinimi da sorgulayarak, rollerinin beşerler da dahil olmak üzere tüm canlı hücrelerde bulunan bir molekülle değiştirilebileceğini gösteriyor.

ABD Ulusal Fizik Laboratuvarı’ndan Dr. Alex Jones yaptığı açıklamada “Işığın kriptokrom tarafından emilmesi, kuantum fiziğine bağlı olarak, iki durumdan birini işgal eden etkin bir kriptokrom formu oluşturabilen protein içindeki bir elektronun hareket etmesine neden olur. Bir manyetik alanın varlığı, iki durumun nispî popülasyonlarını tesirler ve bu da bu proteinin ‘aktif ömrünü’ etkiler” diyor.

Yazarlar, flavin adenin dinükleotit (FAD) molekülünün kriptokromlara bağlanarak manyetizmaya hassaslıklarını oluşturduğunu gösterdi. Ayrıyeten, kriptokromların FAD’ın kapasitesinin bir yükselticisi olabileceğini, bunun için gerekli olmadığını da buldular.

Kriptokromlar olmadan bile, ekstra FAD tabir etmek üzere tasarlanan sinek hücreleri, manyetik alanların varlığına cevap verebiliyordu ve bu alanların varlığında mavi ışığa karşı epeyce hassas oluyorlardı. Manyetorepsiyon, bir yan zincire elektron transferinden daha fazlasını gerektirmedi. Muharrirler, kriptokromların bundan yararlanmak için evrimleşmiş olabileceğini düşünüyor.

Leicester Üniversitesi’nden ortak muharrir Profesör Ezio Rosato, “Bu çalışma, manyetik alana maruz kalmanın potansiyel olarak beşerler üzerindeki tesirlerini daha uygun değerlendirmemize müsaade verebilir” diyor.

Göçmen hayvanlar manyetik alanları algılamanın yanı sıra, bu alanların farklı açılara sahip olması sayesinde taraflarını de hissedebilirler. Sineklerin bu bilgilerden bir yarar sağlayıp sağlamadığı yahut bunun göçmen bir atadan kalan bir özellik olup olmadığı hala bilinmiyor.

Makale Nature’da açık erişim olarak yayınlandı.