Tarım Platformu’ndan acil tedbir daveti

Türkiye’de tarım ile alakalı 30 sivil toplum kuruluşunu temsil eden Tarım Platformu ortak bir açıklama yaptı.

Tarım Platformu Periyot Sözcüsü Hüseyin Demirtaş, sarsıntı bölgesindeki ziraî faaliyetlerin kesintiye uğramaması için atılması gereken adımlarla ilgili davette bulundu.

Demirtaş, “Depremden büyük ziyan gören 11 vilayet, bitkisel üretimin ve hayvancılığın ağır olarak yapıldığı alanlar üzerinde yer almaktadır. Köylerde zelzele, kentlere nazaran daha az ziyana yol açmıştır. Bunun nedeni köylerdeki meskenlerin ekseriyetle tek katlı yapılar olmasıdır. Fakat zelzele sonrası kurtarma ve yardım çalışmaları köylerin dağınık olmaları nedeniyle kentlere nazaran daha büyük zorluklarla karşılaşmış, kırsal alanda yaşayan depremzedelere çadır, besin ve ilaç yardımları gecikerek ulaşmıştır. Sarsıntıdan büyük ziyan gören 11 vilayet, bitkisel üretimin ve hayvancılığın ağır olarak yapıldığı alanlar üzerinde yer almaktadır. Köylerde sarsıntı, kentlere nazaran daha az ziyana yol açmıştır. Bunun nedeni köylerdeki meskenlerin ekseriyetle tek katlı yapılar olmasıdır. Lakin zelzele sonrası kurtarma ve yardım çalışmaları köylerin dağınık olmaları nedeniyle kentlere nazaran daha büyük zorluklarla karşılaşmış, kırsal alanda yaşayan depremzedelere çadır, besin ve ilaç yardımları gecikerek ulaşmıştır. Bölgede yaygın olarak yapılan küçük ve büyükbaş hayvancılık da sarsıntıdan büyük ziyan gören dallar ortasındadır. Bölgedeki besihaneler ekseriyetle küçük ve orta uzunluk “dam”lardan oluşmaktadır. Bu damların büyük bir kısmının yıkılması nedeniyle ziyan büyümüştür” dedi.

“Zarar her geçen gün büyüyor”

Türkiye’deki hayvan varlığının yüzde 15’inin zelzelenin vurduğu 11 vilayette yer aldığını hatırlatan Demirtaş, bölgede hala elektrik, su, yem ve besin tedrikinde aksaklıklar yaşandığının altını çizdi.

Basın toplantısında konuşan Demirtaş, şunları söyledi: “Bölgedeki hayvan yetiştiricileri barınma, su ve yem derdi çekmekte, süt sağımı yapılamamakta, birtakım tedbirler alınsa da sağılan sütler gereğince değerlendirilememektedir. Bölgedeki yetiştiriciler bakamadıkları hayvanları bir an evvel satarak elden çıkarmaya çalışmakta, bu da fırsatçıların eline düşmelerine neden olmaktadır. Tarım ve Orman Bakanı Vahit Kirişci tarafından Malatya özelinde açıklanan datalara nazaran hali hazırda kentte yıkılan ve ağır hasar gören büyükbaş işletme sayısı Doğanşehir’de 601 adet. Malatya genelinde 1.462’dir. Bakan, bu sayıların genel kaybın yaklaşık yüzde 40’ına tekabül ettiğini belirtmiştir. Bakan’ın açıklamasına nazaran, Malatya’da telef olan büyükbaş ve küçükbaş hayvan sayısı ise sırf Doğanşehir’de 5.600 civarındadır. Ziyan gören 11 ilin bir adedinin tek bir ilçesinde zararın bu boyuta ulaşmış olması sarsıntı bölgesinde hayvancılık açısından uğranan zararın büyüklüğünün açık bir göstergesidir.”

Bölgeden alınan birinci bilgilere nazaran, yıkılan ve ağır hasar gören büyükbaş ve küçükbaş işletmelerinin sayısının 2.800’ün üzerinde olduğunu söz eden Demirtaş, kanatlılar ve arıcılık ziyanlarının da şimdi tam olarak belirlenemediğini söyledi.

Balıklar da telef oldu

Ulaşılması ve bilgi toplanması daha güç olan öbür bölgelerden gelecek sayılarla uğranılan zararın muhtemelen kestirim edilenin ötesine geçeceğini savunan Demirtaş, “Bölgedeki birtakım barajların sarsıntıda ziyan gördüğü için boşaltılmak zorunda kalınması hem bölgedeki su meşakkatinin artmasına hem de barajlarda yapılan balıkçılık faaliyetlerinin durmasına yol açmıştır. Örneğin Sultansuyu barajının bentlerinde çatlaklar oluşması ve boşaltılması nedeniyle 100 tonun üzerinde yetişmiş balığın yanı sıra 14 milyon yavru balık telef olmuştur” dedi.

Bu yıl kuraklığın tarıma ağır bir darbe vurduğunu lisana getiren Demirtaş, kar yağışının yanında Nisan-Mayıs aylarında kâfi ve nizamlı yağışların olmaması halinde kuraklığın tesirinin daha çok hissedileceğini belirtti.

Demirtaş, “Bölgede ekilen buğdayın çimlenmesi için bir çok alanda sulama yapılması gerekmektedir. Yeniden bölgede yetiştirilen pamuğun, baklagillerin ve sebzelerin ekim vakti yaklaşmaktadır. Kayısı, Antep fıstığı, zeytin, narenciye bahçelerinde gerekli bakımların yapılması gerekmektedir. Şu an narenciye hasatında iş gücü sorunu da yaşanmaktadır. Sarsıntı sırasında çiftçinin sadece konutu ve besihaneleri yıkılmakla kalmamış traktör, alet ve edevatının büyük bir kısmı de enkaz altında kalmıştır. Şu ana kadar kırsal bölgelerde çok az şey yapılmış, onlar da çadır, ilaç, besin üzere acil müdahaleler çerçevesinde kalmıştır. Tarım ve hayvancılık faaliyetlerinin yine başlayabilmesi için ivedilikle üretimin korunması ve canlandırılması gerekmektedir. Aksi takdirde üretim araçlarından yoksun kalan ya da bunları elinden çıkaran çiftçiler köylerini ve üretimi terk etmek zorunda kalacaktır. Çiftçilerin üretimi terk etmesinin yaratacağı sonuçların başında besin unsurlarının üretiminin azalması, buna karşılık fiyatlarının artması gelmektedir. Bu da tarım eserleri ithalatının artmasına ve stratejik bir bölüm olan tarım dalındaki gerilemenin hızlanmasına yol açacaktır” diye konuştu.

Demirtaş, Türkiye genelindeki toplam 450.723 besin işletmesinin 54.573’ünün zelzeleden büyük ziyan gören vilayetlerde yer aldığına dikkat çekerek, “Örneğin, resmi sayılara nazaran Adana’da 13.300, Gaziantep’te 8.839, Hatay’da 8.829, Diyarbakır’da 8.600, Kahramanmaraş’ta 5.400 besin işletmesi vardır. Bu besin işletmelerinde işlenen eserler iç tüketimde kullanıldığı üzere ihraç da edilmektedir. Bölgede bitkisel üretim ve hayvancılık bölümünün uğradığı ziyanlar hemen giderilmediği takdirde bu işletmelerin varlığı da tehdit altına girecektir” dedi.

Demirtaş konuşmasını şöyle sürdürdü: “Depremden 4.900’ü aşkın köyde yaşayan 2,5 milyonu aşkın kırsal nüfus, 2,14 milyon büyükbaş, 9,37 milyon küçükbaş hayvan olumsuz etkilenmiş bulunmaktadır. Bölgedeki ziraî faaliyetlerden elde edilen son kestirimi sayılara nazaran 100 milyar TL’yi aşkın ziraî brüt hasıla tehdit altındadır. Yaralı hayvanlar için veteriner doktorlar, Belediyeler ile işbirliği halinde kendi imkanlarıyla Türk Veteriner Doktorlar Birliği (TVHB) idaresindeki bölge Veteriner Tabipler Odaları’nın uğraşlarıyla temin edilen çadır ve konteynırlar da, yaralı ve enkaz altındaki hayvanların tedavilerini üstlenmiştir. Afad ve Kızılay’ dan gelen ihbarların TVHB kriz masasına iletilmesiyle, Türk Veteriner Doktorlar Birliği (TVHB) koordinatörlüğünde ve Veteriner Doktor Odaları’ndan gelen istekli veteriner tabipler ile yaralı hayvanların tedavileri üstlenilmiş ve gerek çiftlik gerekse pet hayvanlarının yem, su, mama, ilaç üzere muhtaçlıklarının karşılanmasında gerekli irtibat sağlanmıştır.”

Depremin verdiği derslerin en kıymetlilerinden birisinin tarım alanlarının gayeleri dışında kullanılmasının yarattığı ziyanları tüm topluma göstermesi olduğunu kaydeden Demirtaş, “Ülkemizde tarım topraklarının hedef dışı kullanılması anayasa tarafından yasaklandığı halde, bu yasak “istisna maddeleri” çıkarılarak çiğnenmiştir ve çiğnenmeye devam edilmektedir.
Tarımsal üretimde kullanılması gereken büyük ova muhafaza alanlarının, mutlak tarım topraklarının, zeytinliklerin, kayısı bahçelerinin, meraların imara açılması yaşanan can ve mal kayıplarını artırmıştır. Amik Ovası üzere gevşek tabanlı alüvyal toprakların imara açılmayıp ziraî üretimde kullanılması sağlansaydı bugün felaketin tesirleri bu boyuta çıkmazdı. Yaşadığımız zelzele felaketinden çıkarılacak en kıymetli derslerden biri de elde kalan tarım topraklarının korunmasının sırf ekonomik değil, tıpkı vakitte ulusal ve insani bir vazife olduğunun kavranması olacaktır.
Kentsel ve kırsal yıkılan alanların tekrar inşaasına yönelik yer seçimi arayışlarında tarım yerlerinin hedef dışı kullanımına müsaade verilmemelidir” dedi.

Tarım Platformu bileşenleri önümüzdeki günlerde acilen, sarsıntı bölgesi için atılması gereken kısa ve orta vadeli adımları ve teklifleri şu formda sıraladı:

• Hayvan kayıpları ile yıkılan ahır, ağıl ve kümeslerin tespitlerine süratle devam edilmelidir. Hayvanların barınabilmesi için birinci evrede uygun ve kâfi çadır gereksinimi süratle karşılanmalı kısa müddette uygun sağlam barınaklar inşa edilmelidir. Hayvanların yem muhtaçlığını kısa periyodik değil uzun soluklu olarak karşılanmalı, yaralı hayvanların tedavilerine vaktinde ve süratle müdahale edilmeli, süt hayvanlarından toplanan sütlerin kıymetlendirilmesine devam edilmelidir.
• Bitkisel ve hayvansal üretimin kesintisiz olarak devamı doğrultusunda ek bütçe ile yetersiz olan toplam ziraî destekleme bütçesi artırılmalı; gübre, mazot, ilaç tohum takviyesi verilmeli, T.C. Ziraat Bankası, Tarım Kredi Kooperatifleri ve özel bankalardan kredi kullanana çiftçilerimizin kredi borçları faizsiz yapılandırılmalıdır.
• Üreticilerimizin Bağkur ve SSK prim ve ödemeleri ötelendirilmeli yahut ilgili kurum tarafından ödenmelidir.
• Bölgede sulama alt yapısı, su depoları, yeraltı suları, sulama sistemleri denetim edilmeli, zelzele nedeniyle meydana gelen değişimler ve kayıplar tespit edilerek ivedilikle sistemin çalışır hale getirilmelidir. Ziraî üretim sırasında hem bitkilerin hem de hayvanların su gereksinimleri aksamadan ve sağlıklı olarak temin edilmelidir. Aksi halde hayvan hastalıkları ve bitkilerde gelişim bozuklukları nedeniyle üretimde önemli kayıpların yaşanacağı unutulmamalıdır.
• Depremzede üreticilere barınak besihane, yem depolarının yenilenmesinde Kırsal Kalkınmayı Destekleme Programı ( KKYDP) Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu (TKDK) ve sarsıntı fonu kaynaklarından yararlanma konusunda öncelik verilmelidir.
• Bölgede bir taraftan çiftçiye girdi tedarik eden firmalar, öbür taraftan eseri depolayan, işleyen ve pazarlayan sanayicilerde çiftçilere verilen dayanaklar gibisi desteklemelerle güçlendirilmeli, biran önce faaliyetlerine devam etmeleri için gereken yardımlarda bulunulmalıdır.
• Alışılmış Afetlerden Ziyan Gören Çiftçilere uygulanan %40’lık “hasar oluşması” mecburiliği bir kereye mahsus olmak üzere en fazla %10 ile hudutlu tutulmalı ve TMO üzere Tarım Satış Kooperatifleri de depremzede çiftçilerin elindeki depoluk eserleri müdafaa altına alınmalıdır.
• Kırdan kente göçü engellemek için, kırsal alanların ömür şartları cazibe merkezi haline getirilmelidir.

Demirtaş, toplantının sonunda şu durum tesptini de paylaştı: “Türkiye’de 2022 yılı resmi bilgilerine nazaran tarım alanları son 10 yılda yüzde 5, son 19 yılda ise yüzde 12 gerilemiş, kayıtlı çiftçi sayısı da son 5 yılda yaklaşık yüzde 29, son 10 yılda ise yüzde 55 oranında azalmıştır. Bilhassa Çukurova ve Amik Ovası, Adıyaman, Gaziantep, Maraş ve Malatya vilayetlerindeki verimli ovalarda yer alan tarım toprakları üzerinde devasa kentler yükselmiş, bunların gereksinimlerini gidermek için sulak alanlar üzerine yerleşim yerleri, hava alanları, sanayi siteleri kurulmuştur. Bu nedenle, son zelzelede kırsal bölgelerde nispeten daha az ziyan görülürken bu tıp kentlerde büyük ölçekli yıkımlar yaşanmıştır. Görüldüğü üzere memnunluk beton yığınları ortasında yaşamakla, betona yatırım yapmakla değil, tabiata dönüş ve toprağa hürmetle mümkündür. Ülkemizde yıllardır uygulanan taraflı ve yanlış tarım siyasetleri, derinleşen ekonomik krizi ve yüksek besin enflasyonuna sarsıntının tesirlerinin eklenmesi sonucu ortaya çıkan ağır meseleler fakat, somut kamucu tarım ve kırsal kalkınma siyasetleriyle aşılabilir.”