ABD’nin düşürdüğü balondan sonra ortaya çıkan soru: Casus balon nedir, neden kullanılır?

ABD ordusunun 4 Şubat günü vurarak düşürdüğü ve bir Çin casus balonu olduğunu argüman ettiği balon, gözleri eski bir teknoloji olan balonlara çevirdi. Çin, bu balonun bir meteoroloji balonu olduğunu söylerken, ABD’li yetkililer casusluk için kullanıldığını tez ediyor.

Ama gerçek her ne olursa olsun, balonların bir sefer daha gündemde olduğu gerçeği değişmiyor. Peki, casus balonları tam olarak nasıl çalışıyor?

Elektronik istihbarat, uydular ve casus balonları

Bunu anlamak için, öncelikle kıymetli bir kavramı bilmemiz kural. Elektronik istihbarat (ELINT yahut SIGINT), konuşmalardan, yazılı iletilerden, silahlardan yahut radar sistemlerinden gelen bilgilerden oluşabilen elektronik bilgileri söz eder. SIGINT olağanda uydular tarafından toplanır.

Normalde, SIGINT toplayan uydular alçak Dünya yörüngesinde (LEO), yani 500 ila 1.000 km ortasında bir irtifada yahut çok daha yüksek irtifa olan 36.000 km’de durağan yörüngede konumlandırılır. Bu tıp istihbaratın uydular tarafından toplanması verimli ve hayli tesirli olmasına karşın, birtakım sınırlamaları bulunur.

LEO’daki bir uydu, Dünya etrafındaki yörüngesini 70 ila 100 dakikada tamamlar, fakat yüksekliğine bağlı olarak Dünya üzerindeki birebir noktadan 14 ila 20 saat boyunca tekrar geçmez. Bunun nedeni gezegenimizin de hareket etmesidir. Ayrıyeten bu seyahat sırasında bir nokta üzerinden en fazla 20 dakika boyunca görülebilecektir ve buna “bekleme süresi” denir. Daha fazla uyduya sahip olmak bu sınırlamayı aşmaya yardımcı olsa da, kapsama alanında hala büyük vakit boşlukları olacaktır.

Sabit uydular teorik olarak bu sınırlamayı çözüyor olsa da, Dünya yüzeyinden yaklaşık 36.000 km uzakta bulunduğundan ötürü, değerli lakin zayıf olan sinyalleri toplayamayabilir.

ABD ordusu, yakalanma mümkünlüğü düşük olan sinyaller – elektronik data transferleri – geliştiriyor. Bu, hem Çin hem de Rus casus uyduları tarafından SIGINT toplamayı zorlaştırıyor.

Balon üzere araçlar da işte bu noktada devreye giriyor. Çin, üstte bahsettiğimiz açıkları kapatmaya çalışıyor. 2020’de ülke, Chuangxin-5 (CX-5) olarak isimlendirilen daha geniş bir ağın yahut “takımyıldızın” kesimi olarak Yaogan-30 serisinden üç yeni keşif (casus) uydusunu 600 km’lik bir yörüngeye fırlattı. Ağdaki uydu sayısı 21’e yükseldi.

Kısa bir müddet evvel vurulan balon ve öteki üç tanımlanamayan cismin yörüngesini takip eden bir inceleme, bu objelerin yolunun birkaç değerli ABD savunma üssü üzerinden geçtiğini belirtiyor. 20 – 30km irtifada yer alan ve kolay bir biçimde fark edilmeyen balonlar, Dünya yüzeyine yakınlıkları sayesinde zayıf sinyalleri de yakalayabilerek – şayet nitekim casusluk için kullanılıyorlarsa – elektronik istihbarat toplamak için ülkü ortacılar haline geliyor. Son 200 yıldır pek çok farklı ülke istihbarat için balonları kullanıyor ve bu yüzden bunun yeni yahut deneysel bir fikir olduğunu da söyleyemeyiz. Yalnızca son yaşananlardan sonra gündeme geldiği gerçeğinden bahsedebiliyoruz.

Çin balonunun vurulma anı

Günümüzdeki istihbarat araçlarının kıymetli bir mühlet fark edilmeden havada durabilme yeteneği tahminen de en kıymetli özellikleri olduğu için, balonlar üzere kimi eski teknolojiler yenilenerek tekrar karşımıza çıkabiliyor. Bir başka örnekte mikro-dronlar üzere çok ufak hava araçları kullanılarak istihbarat toplanıyor.

Peki ABD’nin düşürdüğü balon sahiden bir casus balon muydu? Bunu enkazı bulunan balonun incelemesi tamamlandığında anlayabileceğiz.