Zelzele bulutu nedir? Bulutlar zelzelenin habercisi olabilir mi? Zelzele havası diye bir şey var mı?

Depremlerden evvel, kimi vakit sonra ‘deprem bulut’ olduğu tez edilen pek çok fotoğraf paylaşılıyor. Pekala, nitekim bulutlar bir zelzele habercisi olabilir mi? Bu mevzuda bilinenlere bakıyoruz…

Deprem bulutu nedir?

Deprem bulutları, sarsıntılardan evvel ortaya çıktığına inanılan garip formlu bulutlardır. Halk ortasında bu bulutların zelzelenin habercisi olabileceğine inanılır. Bu inanış 6. yüzyıldan beri halk ortasında dolaşıyor.

Günümüzde de birtakım bilim adamları sismik olaylarla bulutlar ortasında bir ilgi olduğunu düşünüyor. Lakin genel bilimsel kanı bu türlü bir münasebet olmadığı istikametinde.

Deprem bulutu fikri nedir?

Güvenilir bilimsel araştırmalara dayanan kısa yanıt, sarsıntı bulutu diye bir şeyin olmadığını söylüyor. Buna rağmen sarsıntı bulutları fikri halk ortasında yayılmaya devam ediyor.

Deprem bulutu kavramı, Seattle’da yaşayan emekli bir Çinli kimyager olan Zhonghao Shou üzere şahısların dayanağı ile yayıldı. Shou, bu olguyu açıklarken, “Bir zelzele fayında biriken tansiyonlar, suyun birikmesine müsaade veren kayalarda çatlaklar oluşturur. Basınçlar biriktikçe, su ısınır, buharlaşır ve olağandışı bulut desenleri oluşturmak için atmosfere kaçtığı yüzeye yükselir” tezinde bulunuyor.

Zhou, bu bulutların bir sarsıntı meydana gelmeden saatler, günler, hatta aylar evvel görünüp kaybolabileceğini söylüyor. Uydu imgelerinden muhakkak bulut modellerini yüzde 68 doğruluk oranıyla ayırt ederek 50’den fazla sarsıntı kestirimi yaptığını tez ediyor.

Deprem bulutu gerçek mi?

Varsity.co.uk’ta yer alan bir makaleye nazaran onun bu görüşüne olan ilgi 2003’te İran’da yaşanan zelzeleye ait gerçek üzere iddiası nedeniyle artmış durumda.

Bununla birlikte İtalya’daki bir sarsıntıya ait yapılan bir araştırmada ise temas bulunamamış.

Ancak birden fazla sismolog bu teze kuşkuyla yaklaşıyor. Claremont’taki Harvey Mudd Koleji’nde fizikçi olan Greg Lyzenga, “Depremler ve meteoroloji ortasında istatistiksel bir ilgi şimdiye kadar kanıtlanamadı” diyor ve devam ediyor: “Ve o denli olsaydı, makul bir neden-sonuç ilgisi bulmak için çok yorucu teorik efor gerekirdi.”

Türkiye’de Jeoloji Mühendisleri Odası’nın internet sitesine baktığımızda ise “Bulutlarla sarsıntıların bağlantısı konusunda kanıtlanmış önemli bir bağ bulunmamaktadır” deniliyor.

2022 yılının kasım ayında İstanbul’da görülen bulutlar da ‘deprem bulutu’ kaygısı doğurmuştu. O periyot AA teyit çizgisi bu bulutların “cirrocumulus” bulutları olduğunu haberleştirmişti. Haberde, ” Yüksek düzeyde bulutlar kategorisinde yer alan bu bulut tipi küçük kümelerden meydana gelen ince, beyaz ve gölgesiz bulut oluşumu. Bu bulut çeşidini toplu halde görebildiğimiz üzere farklı ayrı parçacıklar halinde de görebiliriz. Cirrocumulus bulutları, Altocumulus bulutlarının parçalanıp küçülmesi ya da Cirrus yahut Cirrostratus bulutlarının biçim değiştirmesi ile oluşurlar. Bulutlar büsbütün buz kristallerinden ibarettir lakin bazen çok soğumuş su damlacıkları da görülebiliyor” denilmişti.

DEPREM BULUTU HAKKINDA UZMAN GÖRÜŞÜ

O devir husus hakkında görüşlerini paylaşan Prof. Dr. Ziyadin Çakır, “Bu bulutlarla ilgili bir grup telaffuzlar ve müşahedeler var lakin kabul edilmiş bir görüş yahut teori yok. Yani bilhassa küçük sarsıntılar için olma mümkünlüğü zati düşük, büyük zelzeleler için bir kadro telaffuzlar var ancak kabul edilmiş bir teori yok. Yalnızca tezden ibaret. Dünyada her gün yüzlerce, binlerce sarsıntı oluyor. Bu türlü bir durum olsaydı şayet bu gözlenirdi. Münasebetiyle bu türlü bir müşahede yok” demişti.

DEPREM HAVASI DİYE BİR ŞEY VAR MI?

Peki zelzele havası diye bir şey var mı? ABD Jeoloji Araştırmaları Kurumu bu soruyu şöyle yanıtlıyor: MÖ 4. yüzyılda Aristoteles, sarsıntıların yeraltı mağaralarında sıkışan rüzgardan kaynaklandığını öne sürdü. Mağara çatılarını iten havanın küçük sarsıntılara, yüzeyi kıran havanın ise büyük sarsıntılara neden olduğu sanılıyordu. Bu mantıkla, sarsıntılardan evvel dünyanın içinde büyük ölçüde hava bulunacağı düşünüldüğü için, atmosferde havanın az, sıkıcı ya da rutubetli olacağı bekleniyordu. Bundan yola çıkan bir öteki teori, sarsıntıların sakin ve bulutlu havalarda yaşandığını da ileri sürüyor.

Deprem havası diye bir şey yoktur.

İstatistiksel olarak, soğuk havalarda, sıcak havalarda, yağmurlu havalarda vb. depremlerin yaklaşık olarak eşit bir dağılımı vardır. Büyük fırtına sistemleriyle (tayfunlar, kasırgalar, vb.) alakalı çok büyük alçak basınç değişikliklerinin fay kayması olaylarını tetiklediği bilinmektedir ve ayrıyeten kimi yıkıcı sarsıntıların tetiklenmesinde rol oynayabilir. Bununla birlikte, sayılar küçüktür ve istatistiksel olarak manalı değildir.

DEPREMLER EVVELDEN İDDİA EDİLEBİLİR Mİ?

Peki, zelzeleler evvelce iddia edilebilir mi? ABD Jeoloji Araştırmaları Kurumu bu soruyu şöyle yanıtlıyor:

Hayır. Ne USGS ne de başka bilim insanları büyük bir zelzelesi varsayım etmedi. USGS bilim adamları, sadece muhakkak bir alanda belli bir yıl içinde değerli bir sarsıntı meydana gelme mümkünlüğünü ( tehlike haritamızda gösterilmiştir ) hesaplayabilirler.

Bir zelzele kestirimi 3 ögesi tanımlamalıdır : 1) tarih ve saat, 2) yer ve 3) büyüklük.

Evet, kimi beşerler zelzeleleri evvelden kestirim edebildiklerini söylüyorlar, lakin açıklamalarının yanlış olmasının sebepleri şunlar:

• Bilimsel delillere dayanmazlar ve zelzeleler bilimsel bir sürecin kesimidir. Örneğin, depremlerin bulutlar, beden ağrıları ve ağrıları yahut sümüklü böceklerle hiçbir ilgisi yoktur.

• Bir iddia için gerekli olan üç öğeyi de tanımlamazlar.

• Tahminleri o kadar geneldir ki, her vakit uyan bir zelzele olacaktır; örneğin, (a) Önümüzdeki 30 gün içinde ABD’de bir yerde bir M4 zelzelesi olacak.

• Tahminlerine uzaktan yakından uyan bir zelzele meydana gelirse, kestirim ettikleri ögelerden biri yahut daha fazlası gerçekte meydana gelenden çok farklı olmasına karşın muvaffakiyet savında bulunurlar

Bu içerikler de ilginizi çekebilir

• Artçı zelzele nedir? Öncü Sarsıntı Nedir?

• Deprem çantası nasıl hazırlanır?

• Türkiye Zelzele Tehlike Haritası

• Doğu Anadolu Fay Hattı

• Richter Ölçeği Nedir?