Türkiye Sarsıntı Tehlike Haritası Nasıl Kullanılır? Sarsıntı Riski Nasıl Sorgulanır?

Kahramanmaraş’ın Pazarcık ilçesinde saat 4.17’de 7,7; Elbistan ilçesinde saat 13.24’te 7,6 büyüklüğünde sarsıntı olurken, Gaziantep’te de büyüklükleri 6,4 ile 6,5 olan iki sarsıntı meydana gelmişti. Kahramanmaraş’ta tıpkı gün saat 13.24’te bir sarsıntı daha meydana geldi. Merkez üssü Kahramanmaraş’ın Elbistan ilçesi olan sarsıntının büyüklüğü 7,6 olarak ölçüldü. Bu artçı değil yeni bir sarsıntıydı. Zelzele, Kahramanmaraş, Kilis, Diyarbakır, Adana, Osmaniye, Gaziantep, Şanlıurfa, Adıyaman, Malatya ve Hatay’da yıkıma yol açtı.

Yaşanan sarsıntılar sonrası zelzele gerçeği de bir kaz daha gündemde. Bu süreçte Türkiye Sarsıntı Tehlike Haritası da internette çok arananlar ortasında. Pekala, Sarsıntı Risk Haritası Nasıl Kullanılır? Zelzele Riski nasıl sorgulanır?

Türkiye Sarsıntı Tehlike Haritası yenilenerek, 18 Mart 2018 tarihli RG’de yayınlanmış, 1 Ocak 2019 tarihinde de yürürlüğe girmişti. AFAD’ın internet sitesinde yıllara nazaran zelzele tehlike haritaları da görülebiliyor.

Türkiye’nin yeni Zelzele Tehlike Haritası ile “birinci derece zelzele bölgesi” üzere sözler ortadan kalktı. Artık her yerleşim için yeni parametreler var. e-Devlet üzerinden ulaşılabilen Türkiye Sarsıntı Tehlike Haritaları İnteraktif Web Uygulaması’ndan bu haritalara ulaşılabiliyor.

e-Devlet Kapısı üzerinden sunulan “Türkiye Sarsıntı Tehlike Haritaları” uygulamasıyla ülkenin zelzele tehlikesi ve kullanıcıların istediği pozisyondaki yer hareketleri, beklenebilecek en büyük bedelleriyle veriliyor.

E-DEVLET SARSINTI RİSKİ SORGULAMA

TÜRKİYE ZELZELE TEHLİKE HARİTASI HAKKINDA

Atlas Mecmuası, Türkiye Sarsıntı Tehlike Haritası konusunu 2020 yılındaki Türkiye Zelzele Atlası’nda işlemişti. Aşağıdaki yazı 2020 tarihli Türkiye Zelzele Atlası’ndan siteye aktarılmıştır.

YAZI: DOÇ. DR. BÜLENT ÖZMEN

Türkiye’nin zelzele bölgeleri haritaları bugüne dek altı kere değiştirildi. Bunun nedeni gerek zelzele mühendisliği ve mühendislik sismolojisindeki gelişmeler, gerekse faal tektonik ve sismotektonik bulguların, tarihi ve aletsel periyotta hasara neden olmuş zelzeleler hakkındaki bilgilerin ve sarsıntılara ilişkin kayıtların artmasıydı.

Değişiklikler 1945, 1947, 1963, 1972, 1996 ve 2019 yıllarında bakanlar konseyi kararlarıyla yapıldı. Son harita, 18 Mart 2018 tarihli Resmi Gazete’de yayımlandı ve 1 Ocak 2019 tarihinde uygulamaya sokuldu. Böylelikle dünyada ve Türkiye’de sarsıntı mühendisliği alanındaki gelişmelere ve canlı fay çalışmaları ve zelzele datalarının artışına paralel olarak 23 yıl ortadan sonra Türkiye’nin Zelzele Haritası değiştirilmiş oldu.

Peki, yeni Türkiye Sarsıntı Haritası ile nasıl değişiklikler geliyor?

Bir evvelki zelzele bölgeleri haritası 1996 yılında yayınlanmıştı. O haritada Türkiye, 50 yıl içinde yüzde 90 ihtimalle aşılmayacak yer ivmelerine nazaran beş bölgeye ayrılmıştı. Haritada, Türkiye yüzölçümünün yüzde 66’sının birinci ve ikinci derece sarsıntı bölgesinde bulunduğu ve nüfusunun yüzde 71’inin bu bölgelerde yaşadığı gösteriliyordu. 23 yıl ortadan sonra yeni Zelzele Tehlike Haritası’nın yürürlüğe girmesi ile bölgeleme olayı, yani “birinci derece sarsıntı bölgesi”, “ikinci derece deprem bölgesi” üzere sözler ortadan kalktı.

Artık her yerleşim ünitesinin, mahallenin zelzele tehlikesi, faya yakınlığına yahut uzaklığına bağlı olarak değişebiliyor. Parsel bazında, hatta koordinat bilgilerinin girilmesi ile bina bazında zelzele tehlikesi öğrenilebiliyor, istenirse zelzele raporu alınabiliyor.

Binalarımızın bu haritada verilen zelzele tehlikesi bedellerine nazaran yapılmak zorunda olduğu, mevcut binaların performanslarının değerlendirilmesinin ve riskli olanların belirlenmesinin buradaki tehlike bedellerine nazaran yapılacağı düşünüldüğünde, hepimiz direkt yahut dolaylı bir formda bu değişimlerden etkileneceğiz.

NÜFUSUN YÜZDE 27’Sİ BU BÖLGEDE YAŞIYOR

İçişleri Bakanlığı Afet ve Acil Durum İdaresi Başkanlığı’na (AFAD) nazaran, yeni zelzele tehlike haritası göz önüne alındığında, Türkiye yüzölçümünün yüzde 18’i birinci derece zelzele tehlikesi altında bulunuyor ve nüfusunun yüzde 27’si de bu bölgede yaşıyor. 475 yıllık dönüş dönemi ve 50 yıl içinde yüzde 90 ihtimalle aşılmayacak azamî yer ivmelerini (PGA) gösteren 1996 tarihli harita ile kıyasladığımızda birinci derece (PGA ≥ 0.4 g) sarsıntı bölgesinin toplam alanının 2019 tarihli haritada azaldığı görülüyor.

HARİTA NASIL KULLANILABİLİR?

AFAD tarafından hizmete sokulan web sayfası ile Yeni Zelzele Tehlike haritası interaktif hale getirildi. E-devlet şifresi ile girilen bu sitede, bulunduğunuz yerin, bölgenin zelzele tehlikesi ile ilgili çok farklı formda sorgulamalar yapılabiliyor, istenirse bunları harita üzerinde görebiliyor ve rapor halinde çıktı alabiliyorsunuz. Yeni sarsıntı tehlike haritalarında sarsıntı tehlikesi azamî yer ivmesi, spektral ivme ve azamî yer suratı cinsinden tanımlanıyor.