Dört cinsiyete sahip olabilen serçe ile tanışın
İlişki kurabileceğiniz beşerlerle tanışmanın güç olduğunu düşünüyorsanız, beyaz gerdanlı serçelerin (Zonotrichia albicollis) hayatlarına bakmak size yeni bir motivasyon kazandırabilir. Bu kuşların rastgele bir bireyi, çeşidin sadece dörtte biri ile çiftleşebilir. Zira esasen sahip oldukları iki cinsiyete ek olarak iki ekstra cinsiyet daha geliştiriyorlar.
Bu genetik tuhaflık, beyaz gerdanlı serçenin anavatanı Kanada’daki biyologlar Elaina Tuttle ve Rusty Gonser tarafından ortaya çıkarıldı. Kuşun kromozomunun büyük bir kısmını çevirmesine neden olan ve sadece başka belli genotiplerle başarılı bir formda üreyebilen dört genotiple sonuçlanan bir genetik mutasyonu olduğunu buldular.
Nature, Kuzey Karolina, Greenville’deki East Carolina Üniversitesi evrimsel biyoloğu Christopher Balakrishnan‘ın belirttiğine nazaran, “Bu kuş dört cinsiyeti varmış üzere davranıyor. Bir birey, popülasyonun fakat dörtte biri ile çiftleşebilir. İkiden fazla cinsiyeti olan çok az cinsel sistem biliyoruz.”
Çok geniş manada hayvanları, canlı yavrular üretmek için başarılı bir biçimde üreyebilen, yani bebekleri büyüyerek bebek sahibi olabilen çeşitler olarak tanımlarız. Garip bir formda, beyaz gerdanlı serçe, çeşidin iki kromozomu, hangi kuşların kiminle başarılı bir halde çiftleşebileceğini belirleyen farklı alt tiplere dönüştüğü için bu üreme sürecini kendisi için biraz daha zorlaştıracak biçimde gelişti.
Beyaz gerdanlı serçeler Kuzey Amerika’da epey yaygındır, lakin iki biçime sahiptir: Başlarında beyaz çizgili kuşlar ve deri rengi çizgili olanlar. Beyaz şeritli olanlar uygun bir “şarkı söyleme” yeteneğine sahiptir, fakat agresiftirler ve çok fazla ebeveynlik davranışı sergilemezler. Cilt rengi şeritli olanlar ise tek eşli ve uygun ebeveynlerdir, lakin berbat “şarkıcılardır.”
Farklılıklarına karşın, beyaz şeritliler sadece deri rengi şeritlerle (ve cilt rengi olanlar beyaz şeritlilerle) çiftleşir.
Tekil tipler içindeki garip bölünme, cilt rengi şeritlilerin bir kromozomun iki özdeş kopyasına sahip olması gerçeğiyle açıklanabilir, lakin beyaz şeritlilerde, genom kısımlarının tesirli bir halde kırpıldığı ve bilakis çevrildiği birkaç karşıt çevirme vardır.
Tuttle ve Gonser, bu bilakis çevirmeleri daha fazla incelediler ve iki biçim oluşturmak için genleri tesirli bir halde karıştırdıklarını keşfettiler. Zıdda çevrilmeler beyaz gerdanlı serçelere has değil ve aslında memelilerde göğüslü cinsiyetini belirleyen XX ve XY kromozomlarına yol açtıkları kabul edilir. Ancak beyaz gerdanlı serçenin durumunda olduğu üzere, kendisine dört cinsiyet vermek için fazladan iki kromozom oluşturduğu durumlar enderdir.
