Kriptonun kriz yılı

2022 kripto varlık yatırımcıları için bir daha yaşanması istenmeyen bir yıl oldu.

Kripto varlık piyasasında yaşanan sistemik riskler ve düşen risk iştahı varlık fiyatlamalarını tarihi düşük düzeylere getirdi.

Piyasanın en yüksek hacimli varlığı Bitcoin Kasım 2021’de yaklaşık 69 bin dolarla zirve noktasını bulurken, 2022’ye 50 bin doların altında bir düzeyden girdi.

Piyasa hacmine nazaran en büyük kripto para olan Bitcoin, yılın başından beri yaklaşık yüzde 64 düşerken, Ether’de yılın başından beri olan düşüş yaklaşık yüzde 67 oldu.

21 Ocak tarihinde Bitcoin, 40 bin dolar düzeyini kaybetti. Düşüşü pahalandıran El Salvador, 410 Bitcoin’i 15 milyon dolara (ortalama 36 bin 585 dolar) satın aldı.

23 Nisan tarihinde Orta Afrika Cumhuriyeti, El Salvador’dan sonra Bitcoin’i resmi para ünitesi ilan eden ikinci ülke oldu.

Terra’nın çöküşü

7 Mayıs tarihinde Terra takımının merkeziyetsiz bir platform olan Curve’den yüksek ölçüde sabitkoin UST çektiği sırada, kimliği belgisiz bir kişi yahut kurum da birebir platformda 75 milyon UST sattı. Birebir vakitte Binance’te de yaklaşık 200 milyon UST’nin satıldığı bildirilirken, bu satışlar nedeniyle UST ile dolar ortasında 2 sentlik bir fark oluştu.

İki gün içinde, UST varlığı bulunan ve bu farkın olağandan yüksek olduğunu düşünen yatırımcılar, Terra blokzincirinin Anchor protokolünde yer alan toplam yaklaşık 14 milyar UST’nin yaklaşık 9 milyarlık kısmını, öbür sabitkoinler ile değiştirmek için çekti.

Bu gelişmeyle birlikte UST’nin dolar ile olan eşitliği ortadan kalktı. Bu sırada UST ile LUNA’yı değiş tokuş ederek kâr eden yatırımcılar ise, LUNA üzerinde de büyük bir satış baskısı oluşmasına neden oldu.

Tüm bu gelişmelerden sonra UST ve LUNA’da olan kayıp yaklaşık 60 milyar dolar olurken, Bitcoin 24 Ocak’tan bu yana oluşturduğu yapının en düşük düzeyi olan 33 bin dolar düzeyini kaybetti. 24 Ocak ile 28 Mart ortasında yaklaşık yüzde 46’lık bir orta yükseliş devri yaşanmıştı.

Bir evvelki düşüşte olduğu üzere 9 Mayıs tarihindeki düşüşü de pahalandıran El Salvador, 500 Bitcoin’i 15,4 milyon dolara (ortalama 30 bin 800 dolar) satın aldı.

Yeni kriz: Celsius

Ethereum blokzincirinde “The Merge (birleşme)” ismi verilen olay gerçekleşmeden yaklaşık üç ay evvel, olağan kurallarda birebir olması gereken kilitlenen Ether’in fiyatı ile kilitlenmeyen Ether’in fiyatları ortasında teknik nedenlerden dolayı bir fark oluştu.

En yüksek ölçüde kilitlenen Ether sahibi olan şirketlerden biri olan, kripto borç verme şirketi Celsius, kilitlenen Ether’in kıymet kaybetmesinden, Terra’nın çöküşünden ve genel piyasa kurallarından olumsuz etkilendi.

Şirketin likidite sorunu yaşadığı söylentileri nedeniyle kullanıcılar varlıklarını platformdan çekmeye başladı. Bunun üzerine Celsius çekim ve transfer süreçlerini durdurmakla birlikte, likidite sağlamak için elindeki kripto varlıkları satmaya başladı.

Three Arrows Capital’in ses getiren çöküşü

Terra’nın çöküşünden ve kilitlenen Ether’in fiyatının Ether’e nazaran düşük kalmasından etkilenen bir diğer kurum ise hedge fonu Three Arrows Capital oldu. Tahlil şirketi Nansen’e nazaran Mart ayı itibariyle 10 milyar dolar pahasında varlığı yöneten hedge fonu, Voyager’dan aldığı borcu ödeyemedi ve 1 Temmuz’da iflas süreçlerini başlattı. Three Arrows Capital’ın akabinde ise Celsius, 13 Temmuz’da iflas süreçlerini başlattı.

30 Haziran tarihinde El Salvador 80 Bitcoin’i 1,5 milyon dolara (ortalama 18 bin 750 dolar) satın aldı. Tıpkı gün içinde Tether’dan sonra piyasa hacmi en büyük sabitkoin olan USD Coin’in ortağı Circle, Euro Coin’i kullanıma sundu.

15 Eylül tarihinde piyasa hacmine nazaran en büyük altkoin olan Ether’in blokzinciri Ethereum’da yıllardır beklenen ve “The Merge (birleşme)” ismi verilen süreç gerçekleşti. Bu sayede “prof-of-work” sisteminden “proof-of-stake” sistemine geçen blokzincirin elektrik tüketimi yaklaşık yüzde 99,95 azalırken, merkeziyetliliği arttı. Ethereum için tarihi olan bu günde, Ether yaklaşık yüzde 10 paha kaybetti.

27 Ekim tarihinde Elon Musk, Twitter’ı satın aldı. Musk ile ilişkilendirilen Dogecoin, 27 Ekim ile 1 Kasım ortasında yaklaşık yüzde 120 artış gösterdi.

Kriptoyu kökünden sarsan kriz: FTX

6 Kasım tarihinde dünyanın en büyük kripto varlık alım satım platformu Binance’in CEO’su Changpeng Zhao, “yakın vakitte ortaya çıkanlar nedeniyle” diyerek şirketin elindeki tüm FTT’yi (FTX platformunun jetonu) satacağını açıkladı. 7 Kasım’da “LUNA’nın çöküşünden öğrendiklerimizi uyguluyoruz” diyen Zhao, 8 Kasım’da ise FTX’in likidite sorunu yaşadığını, platformun Binance’ten yardım istediğini ve Binance’in FTX’i satın almasını içeren ama yasal olarak bağlayıcı olmayan bir muahede imzalandığını açıkladı.

Zhao’nun açıklamasının akabinde FTT yüzde 80’i aşan bir bedel kaybı yaşarken, Bitcoin de 18 Haziran’dan bu yana oluşturduğu yapının en düşük düzeyi olan 17 bin 600 dolar düzeyini kaybetti. 18 Haziran ile 15 Ağustos ortasında yaklaşık yüzde 43’lük bir orta yükseliş periyodu yaşanmıştı.

Yaklaşık 15,2 milyar dolar ferdî servete sahip olduğu kestirim edilen, FTX CEO’su Sam Bankman-Fried, bir günde yaklaşık 14,6 milyar dolar kaybetti. Daha sonra Bankman-Fried yalnızca 100 bin dolarının kaldığını açıkladı.

SEC ve CFTC üzere kurumların FTX hakkında soruşturma başlatmasının akabinde, Binance satın alımdan vazgeçti. 8 milyar dolar sermaye açığı bulunan FTX, Alameda Research ve Blockfolio başta olmak üzere, ortalarında FTX Turkey Teknoloji ve Ticaret Anonim Şirketi ve SNG Investments Yatırım ve Danışmanlık Anonim Şirketi de bulunan 102 ilişkili şirket ABD’de iflas müracaatında bulundu. Bankman-Fried ise CEO vazifesinden istifa etti.

Bu sırada FTX’in ana merkezinin bulunduğu, vergi cenneti olarak tanınan Bahamalar’ın hükümeti, şirketin ülkede bulunan varlıklarına el koydu.

Bu gelişmelerin akabinde, daha evvel FTX sayesinde iflastan kurtulan BlockFi, iflas müracaatında bulunurken, FTX hesabında 175 milyon doları kalan Genesis de iflas edebileceği ikazını yaptı.

FTX’in yarattığı kaygı nedeniyle Crypto.com platformunun jetonu 8 Kasım’ın akabinde yüzde 50’den fazla paha kaybı yaşadı. Ayrıyeten FTX’in elinde yüksek ölçüde Solana bulunduğu ve platformun bunları satabileceği kaygısıyla de, Solana iki gün içinde yaklaşık yüzde 60 kıymet kaybetti. Ortalarında Binance, KuCoin, Bitfinex, OKX, Bybit, Huobi ve Crypto.com’un da olduğu birtakım kripto varlık alım satım platformları, kullanıcıların inancını kazanmak için blokzincirleri üzerinde bulunan varlıklarını kullanıcılar ile paylaşmaya başladı.

Bankman-Fried, ABD’nin cürüm duyurusunun akabinde Bahamalar’da tutuklandı.

Türklerin kripto sevdası

Blokzincir tahlil şirketi Chainalysis’in yayınladığı Kripto Paranın Coğrafyası 2022 Raporu’na nazaran, Kripto Benimseme Endeksi’nde Türkiye genel sıralamada onikinci sırada, merkezi hizmetlerden alınan bedel sıralamasında dokuzuncu sırada, merkeziyetsiz finans hizmetlerinden alınan paha sıralamasında ondokuzuncu sırada, kripto piyasaları en süratli büyüyen bölge olan Orta Doğu ve Kuzey Afrika bölgesi içinde ise birinci sırada yer aldı.

Genel sıralamada birinci ülke Vietnam olurken, hem merkeziyetli hem de merkeziyetsiz finans hizmetlerinden alınan paha sıralamasında ise birinci ülke Hindistan oldu.